ΓΙΑ ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΜΕ ΤΙ ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ ΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗ ΧΩΡΑ...
Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ) ονομαζόταν ο έλεγχος των δημοσίων οικονομικών της Ελλάδας που επιβλήθηκε από Ευρωπαϊκές χώρες που δάνεισαν την Ελλάδα το φθινόπωρο του 1897 ενώ αυτή είχε χρεοκοπήσει τέσσερα χρόνια πριν, με στόχο την αποπληρωμή των χρεών της προς τους πιστωτές της. Τον έλεγχο εκτελούσε μια εξαμελή επιτροπή, η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή (Commission Internationale Financière de la Grèce), με μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα από το 1897 μέχρι το 1978, για 81 χρόνια !!!
Η χρεοκοπία της Ελλάδας και η ήττα στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897
Το 1893 ο Χαρίλαος Τρικούπης κατά την τελευταία πρωθυπουργία του κήρυξε πτώχευση. Τότε επιβλήθηκε μερικός έλεγχος από τους πιστωτές, που ήταν τυπικός κι όχι ουσιαστικός χωρίς δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης στα ελληνικά δημόσια οικονομικά.
Η εμπλοκή όμως της χρεοκοπημένης Ελλάδας σε σύρραξη με την Τουρκία το 1897, στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, βρήκε την Ελλάδα σε εξαιρετικά δυσχερή θέση με τον ελληνικό στρατό ανίκανο να αντιπαραταχθεί στα οθωμανικά στρατεύματα, που είχαν καταλάβει τη Θεσσαλία και τμήμα της Στερεάς Ελλάδας. Η Συνθήκη Ειρήνης της 20ης Σεπτεμβρίου 1897 στην οποία εξαναγκάστηκε η Ελλάδα ως ηττημένη, προέβλεπε πολεμική αποζημίωση των τεσσάρων εκατομμυρίων τουρκικών λιρών της οποίας την άμεση καταβολή απαιτούσε η Υψηλή Πύλη. Η Κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη υποχρεώθηκε σε διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές της Ελλάδας για επιπλέον δανεισμό (ενώ πριν τέσσερα χρόνια τους είχε ήδη δηλώσει ότι αδυνατεί να αποπληρώσει τα ήδη χρωστούμενα δάνεια). Οι διαπραγματεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης οδήγησαν στην επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ) για την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας που να εξασφαλίζει στους πιστωτές την αποπληρωμή και των παλαιότερων αλλά και των νέων δανείων τους.
Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος: Οι όροι δανεισμού
Οι διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους των πιστωτών (Αγγλίας, Γαλλίας, Αυστρίας, Γερμανίας, Ρωσίας, Ιταλίας) ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1897 και κατέληξαν στη σύνταξη και ψήφιση του νόμου ΒΦΙΘ/23-2-1898 σύμφωνα με τον οποίο εγκαθιδρύθηκε η επιτροπή οικονομικού ελέγχου (Διεθνής Οικονομική Επιτροπή), που σύντομα μετονομάστηκε σε Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος 1898.
Η συμφωνία με τους πιστωτές προέβλεπε:
1. Χορήγηση δανείου πολεμικών επανορθώσεων και του «οικονομικού δανείου»
Εκχωρήθηκε εγγυημένο δάνειο 151,3 εκατ. φράγκων, από τις Μεγάλες Δυνάμεις στην Ελλάδα. Το δάνειο λήφθηκε προκειμένου να καταβληθούν στην Οθωμανική αυτοκρατορία οι αποζημιώσεις, που υποχρεώθηκε να καταβάλει η Ελλάδα στην Τουρκία συνολικού ύψους 93,9 εκατ. φράγκων, το υφιστάμενο κρατικό χρέος ύψους 31,4 εκατ. φράγκων, το έλλειμμα του ελληνικού δημοσίου για το έτος 1897 ύψους 22,5 εκατ. φράγκων και οι δαπάνες έκδοσης του δανείου (προμήθειες τραπεζών μεσιτικά, χαρτόσημα) ύψους 3,5 εκατ. φράγκων.
2. Υποθήκευση φορολογικών εσόδων ώστε να εξασφαλισθεί η αποπληρωμή των δανείων
Για να επιτευχθεί η εξυπηρέτηση του χρέους ο ΔΟΕ απέκτησε τακτικές πηγές εσόδων και αξιολογούσε τις κρατικές υπηρεσίες για την αποδοτικότητα και την φοροεισπρακτική τους ικανότητα. Έτσι στο ΔΟΕ αποδίδονταν τα έσοδα των μονοπωλίων αλατιού, πετρελαίου, σπίρτων, τραπουλόχαρτων, τσιγαροχάρτων και σμυρίδας Νάξου, ο φόρος καπνού, τα τέλη χαρτοσήμου και οι δασμοί του τελωνείου Πειραιά.
3. Αναδιάρθρωση του χρέους
Η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή στην Ελλάδα
Ο Δ.Ο.Ε. διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, αλλά από τις αρχές του ’30 είχε όλο και περισσότερο μειωμένη επίδραση στις αποφάσεις της χώρας, μέχρι τον οριστικό τερματισμό του ρόλου της το 1978.
Αρχικά έδρα του ήταν ένα μέγαρο το οποίο είχε αναγερθεί για τις ανάγκες της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής, πίσω από το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο, στη συμβολή των οδών Βασιλέως Γεωργίου (τότε ονομαζόταν Διοχάρους) και Στησιχόρου.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλαίσιο Οικονομικής και Πιστωτικής Συνθήκης του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ελλάδα του 1946 που υπέγραψε από τη μεριά της Ελλάδας ο Εμμανουήλ Τσουδερός, Β΄ Αντιπροέδρος υπουργικού συμβουλίου και υπουργός Συντονισμού της Κυβέρνησης Θεμιστοκλή Σοφούλη του 1945 και από τη πλευρά του Ηνωμένου Βασιλείου ο Έρνεστ Μπέβιν (Ernest Bevin), υπουργός Εξωτερικών (Foreign Secretary) στις 24 Ιανουαρίου 1946, το Ηνωμένο Βασίλειο δήλωσε «έτοιμο, σε συμφωνία με τη Γαλλική Κυβέρνηση, να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την Ελληνική Κυβέρνηση για την λήξη των δραστηριοτήτων της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής του 1898».
Έγγραφο του 1963 του Βρεταννικού Υπουργείου Εξωτερικών (Foreign Office) σχετικό με την Ελλάδα αναφέρεται σε πρόταση κατάργησης της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής, έχοντας τίτλο Administration of International Financial Commission: proposals for abolition και δύο χρόνια μετά ακολουθεί άλλο έγγραφο με τίτλο International Financial Commission: abolition (1965), και τέλος, το 1966, αναφορά για την ενσωμάτωση του προσωπικού της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής στις Ελληνικές Δημόσιες Υπηρεσίες. Για το διάστημα 1970-1975 υπάρχει επίσης σχετική αναφορά του Βρετανικού υπουργείου Οικονομικών (Treasury) για την Διεθνή Οικονομική Επιτροπή.
Η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή καταργήθηκε οριστικά το 1978, με κοινή αποδοχή των συμβαλλομένων μερών, όπως προκύπτει από σχετική αλληλογραφία μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας.
Πριν την οριστική κατάργησή της το 1978 η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή είχε έδρα στην οδό Πατριάρχου Ιωακείμ, στο Κολωνάκι.
O Διεθνής Οικονοµικός Έλεγχος του 1898
Η πτώχευση του 1893 και ο Διεθνής Οικονοµικός Έλεγχος (ΔΟΕ) του 1898 ΣΤ. Η πτώχευση του 1893 Οι εκλογές του Μαΐου 1892 θα αναδείξουν τον Τρικούπη για πέµπτη φορά πρωθυπουργό. Θα παραιτηθεί τον Μάιο του 1893, όταν δεν θα µπορέσει να εξασφαλίσει εξωτερικό δανεισµό.
Ο Γεώργιος θα σχηµατίσει κυβέρνηση µειοψηφίας Σωτηρόπουλου - Ράλλη, η οποία διέθετε την υποστήριξη 50 βουλευτών επί συνόλου 207 και η οποία είχε διακηρύξει ότι θα αντιµετωπίσει την κατάσταση «άνευ φόρων και δανείων». Παρ’ όλες τις διακηρύξεις αµέσως θα προχωρήσει στο δάνειο κεφαλαιοποίησης. Τον Οκτώβριο ο Τρικούπης θα ανατρέψει την κυβέρνηση και θα αναλάβει ο ίδιος στις 30.10.1893.
Από τον Φεβρουάριο του 1893 η δραχµή είχε αρχίσει να υποτιµάται µε καλπάζοντα ρυθµό. Στις αρχές Δεκεµβρίου του 1893 ο Τρικούπης θα κήρυττε την πτώχευση, «δυστυχώς επτωχεύσαµεν».
Σύµφωνα µε τους νόµους της κηρυχθείσας πτώχευσης:
♦ Επιτρεπόταν στην κυβέρνηση να διαπραγµατευθεί µε τους οµολογιούχους των εξωτερικών δανείων.
♦ Μέχρι τον διακανονισµό τα τοκοµερίδια περιορίζονταν στο 30%. Η εξυπηρέτηση αναστελλόταν και οι υπέγγυες πρόσοδοι µεταβιβάζονταν στο Δηµόσιο.
♦ Τα εσωτερικά δάνεια σε δραχµές έµεναν άθικτα.
Την ίδια ώρα ο συνολικός απολογισµός των εξωτερικών δανείων 1824-1893 σε φράγκα ήταν:
Ονοµαστικός.................................796.739.000
Πραγµατικός..................................559.821.000
Καθαρή πρόσοδος
του Ελληνικού Δηµοσίου................388.706.680
Εξυπηρέτηση µέχρι το 1878.............57.378.808
Εξυπηρέτηση 1879-1893...............285.272.996
Αποσβέσεις...................................123.908.057
Συνολικές αποδώσεις
Ελληνικού Δηµοσίου......................472.575.469
Υπόλοιπο τον Σεπτέµβριο του 1893 630.005.720
Εποµένως: Στο Ελληνικό Δηµόσιο αναγνωρίσθηκε (πραγµατικά) το 73% του ονοµαστικού, από το οποίο εισέπραξε το 70% ή το 50% του ονοµαστικού. Είχε χρεωθεί περίπου 770 εκατ., εισέπραξε 389 εκατ., επέστρεψε 472 εκατ. ή το 120% των όσων µας δόθηκαν και πάλι το 1893 χρωστούσαµε 630 εκατ. ή το 82% του ονοµαστικού ή το 320% των όσων καθαρά µας απόδωσαν! Δηλαδή χρωστούσαµε το σύνολο των τακτικών εσόδων της εννιαετούς διακυβέρνησης Τρικούπη (κατά Μ.Ο. 75 εκατ. ετήσια).
Οι τρικουπικοί υποστήριζαν ότι το 1882 παρέλαβαν τη χώρα σε κατάσταση πτώχευσης. Αντίθετα οι δηληγιαννικοί απέδιδαν την πτώχευση στη διακυβέρνηση Τρικούπη 1882-85. Έργο πολυπαιγµένο και συνεχώς επαναλαµβανόµενο προς κάθε ανόητο…
Οι δηληγιαννικοί από το 1886 µέχρι το 1890 υπεδείκνυαν τον συµβιβασµό µε τους δανειστές. Στο διάστηµα αυτό οι τρικουπικοί παρέµεναν µακαρίως αισιόδοξοι. Όταν οι δηληγιαννικοί ανέλαβαν το 1890 δεν προχώρησαν στον συµβιβασµό που τόσα χρόνια διακήρυσσαν. Ο υπουργός Οικονοµικών τους, ο Καραπάνος, µέχρι να παραιτηθεί το 1891, δήλωνε στη Βουλή ότι τα οικονοµικά βρίσκονταν σε τάξη και ότι η χώρα ευπορούσε. Μόλις παραιτήθηκε διακήρυσσε ότι λόγω της τρικουπικής διακυβέρνησης επίκειται η χρεοκοπία.
Από τις αρχές του 1892 «οι πλείστοι εψιθύριζαν την επικείµενη πτώχευσιν…», ο δε Τρικούπης τον Μάιο του 1892 ζητούσε την ψήφο του εκλογικού σώµατος, για να σώσει την Ελλάδα «εκ του κινδύνου της ατιµώσεως (πτώχευση)». Μετά από έναν χρόνο θα παραιτηθεί και θα καταγγείλει την κυβέρνηση Σωτηρόπουλου για δόλια πτώχευση.
Ήδη από το 1886 λεγόταν, όπως καταγγέλλεται στη Βουλή, ότι «οι λυµαινόµενοι τα δηµόσια είναι οι βουλευταί…». Παράλληλα γενική παραδοχή ήταν η απαξίωση της φορολογικής λειτουργίας και ιδιαίτερα της διοίκησης. Χαρακτηριστικό είναι ότι η έκθεση πεπραγµένων της γαλλικής εκπαιδευτικής αποστολής 1884-1887 συζητήθηκε µετά από 11 χρόνια, τον Δεκέµβριο του 1898, όταν η χώρα βρισκόταν υπό τον ΔΟΕ.
Όπως επισηµαίνει ο Ευταξίας, είχε γίνει «κοινή πεποίθησις ότι η οικονοµική… χρεωκοπία οφείλεται κυρίως εις την πολιτικήν ηµών κακοδαιµονίαν», γιατί «το έθνος δεν εγνώριζε τι γίνεται καν…», θα συµπληρώσει ο Χατζηγιαννάκογλου. Δηλαδή πριν από την πτώχευση είχε χρεοκοπήσει το πολιτικό σύστηµα.
Η πτώχευση αποδόθηκε στον υπέρµετρο εξωτερικό δανεισµό τον οποίο η χώρα «δεν ηδύνατο να υποστεί» και στην κακοδιαχείρισή του.
Την ώρα της χρεοκοπίας, ο Λόου επεσήµαινε στην έκθεσή του ότι «η Ελλάς είναι πλούσια χώρα». Ο ίδιος ο Τρικούπης όταν κήρυξε την πτώχευση, δήλωνε στη Βουλή ότι «τα του δηµοσίου ταµείου… θα ηδύνατο να επαρκέσωσι προς τας ανάγκας αυτού», όµως δεν υπήρχε το συνάλλαγµα, πράγµα που επιβεβαιώνει και ο Λόου. Δηλαδή η χώρα ήταν αυτάρκης, το κράτος ήταν ανεπαρκές.
Άλλωστε, µε τη χώρα σε πτώχευση, όπως γράφει ο πρίγκιπας Νικόλαος, «στο Τατόι οι αγελάδες και οι χοίροι έτρωγαν από γούρνες κατασκευασµένες από το καλύτερο λευκό µάρµαρο». Ο Γεώργιος θα µετασκεύαζε το «Μπουµπουλίνα» σε πολυτελή θαλαµηγό, έναντι 814.000 δρχ. κατά τον υπ. Ναυτικών και 2,3-3 εκατ. κατ’ άλλους. Επί πλέον ο Γεώργιος καυχιόταν στην κυρία επί των τιμών Χρ. Κωστή ότι διέθετε τα ωραιότερα ανάκτορα της Ευρώπης.
Ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ)
Οι Ευρωπαίοι ομολογιούχοι χαρακτήρισαν την πτώχευση «ατιμία-δόλια χρεοκοπία» και αντέδρασαν βίαια κατά της Ελλάδας και του Τρικούπη, πρωτοστατούντων των Γερμανών.
Μέχρι το 1888 οι Γερμανοί απείχαν της ελληνικής χρηματαγοράς. Στη συνέχεια, λόγω των αρραβώνων του Κωνσταντίνου και της Σοφίας, θα επενδύσουν εντυπωσιακά, με έντονη την παρουσία γερμανοεβραϊκών τραπεζικών κύκλων. Κατά τη γερμανική Nazional Bank, η αξία των ελληνικών κρατικών χρεογράφων στη γερμανική χρηματαγορά, το 1892, ανερχόταν σε 210 εκατ. (περίπου το ένα τρίτο του ελληνικού εξωτερικού χρέους).
Ο Τρικούπης από τον Ιανουάριο του 1894 θα ζητήσει διαπραγματεύσεις με τους ομολογιούχους, τις οποίες θα αρχίσει τον Μάιο με τους αντιπροσώπους τους. Τον Ιούλιο θα φτάσει σε συμφωνία αποδεχόμενος κάποια μορφή ελέγχου. Όμως τον Αύγουστο η γενική συνέλευση των ομολογιούχων θα απορρίψει τη συμφωνία, πρωτοστατούντων των Γερμανών, οι οποίοι πίεζαν την κυβέρνησή τους να επέμβει.
Τον Ιανουάριο του 1895 τα ανάκτορα με προκλητική αντικοινοβουλευτική ενέργεια θα προκαλέσουν την παραίτηση του Τρικούπη, ο οποίος θα συντριβεί στις εκλογές του Απριλίου. Τις διαπραγματεύσεις από το τέλος του 1895 θα συνεχίσει η διάδοχος κυβέρνηση του Δηληγιάννη.
Τον Ιούλιο του 1896, οι ομολογιούχοι υπέβαλαν τις προτάσεις τους και ζητούσαν την υπαγωγή όλων των εσόδων του Ελληνικού Δημοσίου, αλλά και τον έλεγχο αυτών, στην εξυπηρέτηση του Δ.Χ. Αυτό υπαγόρευε, όπως δήλωσε στη Βουλή ο Δηληγιάννης, τη διακοπή των διαπραγματεύσεων.
Τον Φεβρουάριο του 1897, ο Σ. Στρέιτ ως υποδιοικητής της Εθνικής θα φθάσει σε συμβιβασμό με τους ομολογιούχους, αλλά θα τον αναστείλει η κυβέρνηση. Την ίδια μέρα της αναστολής οι Μ.Δ. επέδιδαν διακοίνωση στην Αθήνα για το κρητικό. Μετά από δύο μήνες, στις 18.4.1897, η Πύλη, ενθαρρυμένη από τη Γερμανία, κήρυσσε τον πόλεμο κατά της Ελλάδας. Την ίδια μέρα ο Γεώργιος αντικαθιστούσε τον Δηληγιάννη με κυβέρνηση υπό τον Δ. Ράλλη.
Μετά από παρέμβαση των Μ.Δ. θα κηρυχθεί ανακωχή, με την Ελλάδα ηττημένη κατά κράτος. Οι διαπραγματεύσεις ειρήνης θα διεξαχθούν χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας, η οποία με διακοίνωσή της στις 10.5.1897 ανέθετε στις Μ.Δ. «την άνευ όρων φροντίδα των συμφερόντων της».
Οι Γερμανοί ομολογιούχοι επεδίωκαν την επιβολή οικονομικού ελέγχου επί της Ελλάδας και προς τούτο πίεζαν τις γερμανικές τράπεζες, την κυβέρνηση και τον Κάιζερ. Από την 1.6.1897 ο Στρέιτ επανέλαβε τις διαπραγματεύσεις. Αφού γίνει αποδεκτός ο ΔΟΕ, θα υπογραφεί η προκαταρκτική συμφωνία ειρήνης τον Σεπτέμβριο, η οποία υποχρέωνε την Ελλάδα σε πολεμική αποζημίωση της Πύλης, χωρίς να βλαφτούν τα συμφέροντα των ομολογιούχων. Προς τούτο θα ιδρυόταν στην Αθήνα Διεθνής Επιτροπή, η οποία θα εξασφάλιζε την εξυπηρέτηση των εθνικών χρεών της Ελλάδας.
Η Γερμανία είχε επιμείνει με έμφαση στην επιβολή του ΔΟΕ ως προϋπόθεση του συμβιβασμού. Προς αυτή την κατεύθυνση συναινούσε επίσης η Γαλλία και τελικά ευθυγραμμίστηκε και η διαφωνούσα Αγγλία.
Στην Αθήνα η προκαταρκτική συμφωνία ειρήνης είχε προκαλέσει την πτώση της κυβέρνησης Ράλλη, την οποία είχε διαδεχθεί η κυβέρνηση Ζαΐμη. Οι διαπραγματεύσεις με τους αντιπροσώπους των Μ.Δ. θα αρχίσουν τον Οκτώβριο και θα περατωθούν τον Ιανουάριο του 1898.
Ο νόμος περί ΔΟΕ
- Συνιστούσε επιτροπή ελέγχου από αντιπροσώπους των Δυνάμεων, διοριζομένων απευθείας απ’ αυτές. Οι ομολογιούχοι δεν εμφανίζονταν.
- Ο επιβαλλόμενος ΔΟΕ ήταν απροκάλυπτος.
- Θέσπιζε βελτιωτικά μέτρα του τόκου και την απόσβεση των παλαιών εξωτερικών δανείων.
- Παραχωρούσε τις προσόδους των έξι μονοπωλίων, τον φόρο καπνού, το χαρτόσημο και περίπου τα 3/4 των προσόδων των τελωνείων.
- Ανέθετε τη διαχείριση των υπέγγυων προσόδων στην εταιρεία μονοπωλίων του 1887.
- Εξομοίωνε τους εσωτερικούς δανειστές, που δεν είχαν θιγεί από την πτώχευση, με τους εξωτερικούς. Υπαγόρευε τη δανειοδότηση της Ελλάδας προς αντιμετώπιση των υποχρεώσεών της.
Σύμφωνα με τους πίνακες της Ε.ΔΟΕ, το Δ.Χ. το 1898 ήταν:
Κεφάλαιο σε χρυσό Ετήσια Εξυπηρέτηση σε δραχμές
651.794.313 χρ. φρ. 9.359.661 χρ. φρ.
177.213.795. δρχ. 5.323.619 δρχ.
Τελικά με πρωτοβουλία της Ρωσίας θα προκριθεί δάνειο 170 εκατ. φρ. Εξ ολοκλήρου εγγυημένου από τις τρεις «προστάτιδες Δυνάμεις». Τα 150 εκατ. θα καταβάλλονταν αμέσως και τα υπόλοιπα έμεναν προς κάλυψη των ελλειμμάτων 1898-1903, αν ήταν αναγκαία. Κατά τη δανειακή σύμβαση.
Ονομαστικό.............................150.592.000 φρ.
Τιμή έκδοσης υπέρ το άρτιο
Α’ τμήμα................................................100,5%
Β’ τμήμα...................................................104%
Πραγματικό............................152.265.199 φρ.
Επιτόκιο.....................................................2,5%
Χρόνος έναρξης...................................4.5.1898
Χρόνος απόσβεσης.........60 χρόνια από το 1903
Εκδότες.....................Τράπεζα Αγγλίας, Ρωσίας,
όμιλος γαλλικών τραπεζών και της τράπεζας της Γαλλίας.
Κατά τον συμβιβασμό αυτόν (του 1898) δεν έγινε ουδεμία ελάττωση του αρχικού κεφαλαίου, πράγμα που είχε γίνει σε όλους τους συμβιβασμούς των άλλων κρατών και στους οποίους στη σχετική σύμβαση περιλαμβανόταν διάταξη ελαττώσεως του κεφαλαίου. Αντιθέτως στην Τουρκία ο συμβιβασμός περιόρισε το Δ.Χ. αυτής στο 1/6 του αρχικού, τον δε τόκο στον μισό του ελληνικού.
Το δάνειο χρησιμοποιήθηκε για: Πολεμικές αποζημιώσεις
προς Οθ. Αυτοκρατορία.............93.936.420 φρ.
Το κυμαινόμενο χρέος...............31.360.053 φρ.
Κάλυψη ελλείμματος 1897........22.529.614 φρ.
Έξοδα έκδοσης............................2.026.124 φρ.
Διάφορα έξοδα...........................2.412.986 φρ.
Σύνολο...................................152.265.199 φρ.
Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ) ονομαζόταν ο έλεγχος των δημοσίων οικονομικών της Ελλάδας που επιβλήθηκε από Ευρωπαϊκές χώρες που δάνεισαν την Ελλάδα το φθινόπωρο του 1897 ενώ αυτή είχε χρεοκοπήσει τέσσερα χρόνια πριν, με στόχο την αποπληρωμή των χρεών της προς τους πιστωτές της. Τον έλεγχο εκτελούσε μια εξαμελή επιτροπή, η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή (Commission Internationale Financière de la Grèce), με μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα από το 1897 μέχρι το 1978, για 81 χρόνια !!!
Η χρεοκοπία της Ελλάδας και η ήττα στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897
Το 1893 ο Χαρίλαος Τρικούπης κατά την τελευταία πρωθυπουργία του κήρυξε πτώχευση. Τότε επιβλήθηκε μερικός έλεγχος από τους πιστωτές, που ήταν τυπικός κι όχι ουσιαστικός χωρίς δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης στα ελληνικά δημόσια οικονομικά.
Η εμπλοκή όμως της χρεοκοπημένης Ελλάδας σε σύρραξη με την Τουρκία το 1897, στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, βρήκε την Ελλάδα σε εξαιρετικά δυσχερή θέση με τον ελληνικό στρατό ανίκανο να αντιπαραταχθεί στα οθωμανικά στρατεύματα, που είχαν καταλάβει τη Θεσσαλία και τμήμα της Στερεάς Ελλάδας. Η Συνθήκη Ειρήνης της 20ης Σεπτεμβρίου 1897 στην οποία εξαναγκάστηκε η Ελλάδα ως ηττημένη, προέβλεπε πολεμική αποζημίωση των τεσσάρων εκατομμυρίων τουρκικών λιρών της οποίας την άμεση καταβολή απαιτούσε η Υψηλή Πύλη. Η Κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη υποχρεώθηκε σε διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές της Ελλάδας για επιπλέον δανεισμό (ενώ πριν τέσσερα χρόνια τους είχε ήδη δηλώσει ότι αδυνατεί να αποπληρώσει τα ήδη χρωστούμενα δάνεια). Οι διαπραγματεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης οδήγησαν στην επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ) για την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας που να εξασφαλίζει στους πιστωτές την αποπληρωμή και των παλαιότερων αλλά και των νέων δανείων τους.
Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος: Οι όροι δανεισμού
Οι διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους των πιστωτών (Αγγλίας, Γαλλίας, Αυστρίας, Γερμανίας, Ρωσίας, Ιταλίας) ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1897 και κατέληξαν στη σύνταξη και ψήφιση του νόμου ΒΦΙΘ/23-2-1898 σύμφωνα με τον οποίο εγκαθιδρύθηκε η επιτροπή οικονομικού ελέγχου (Διεθνής Οικονομική Επιτροπή), που σύντομα μετονομάστηκε σε Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος 1898.
Η συμφωνία με τους πιστωτές προέβλεπε:
1. Χορήγηση δανείου πολεμικών επανορθώσεων και του «οικονομικού δανείου»
Εκχωρήθηκε εγγυημένο δάνειο 151,3 εκατ. φράγκων, από τις Μεγάλες Δυνάμεις στην Ελλάδα. Το δάνειο λήφθηκε προκειμένου να καταβληθούν στην Οθωμανική αυτοκρατορία οι αποζημιώσεις, που υποχρεώθηκε να καταβάλει η Ελλάδα στην Τουρκία συνολικού ύψους 93,9 εκατ. φράγκων, το υφιστάμενο κρατικό χρέος ύψους 31,4 εκατ. φράγκων, το έλλειμμα του ελληνικού δημοσίου για το έτος 1897 ύψους 22,5 εκατ. φράγκων και οι δαπάνες έκδοσης του δανείου (προμήθειες τραπεζών μεσιτικά, χαρτόσημα) ύψους 3,5 εκατ. φράγκων.
2. Υποθήκευση φορολογικών εσόδων ώστε να εξασφαλισθεί η αποπληρωμή των δανείων
Για να επιτευχθεί η εξυπηρέτηση του χρέους ο ΔΟΕ απέκτησε τακτικές πηγές εσόδων και αξιολογούσε τις κρατικές υπηρεσίες για την αποδοτικότητα και την φοροεισπρακτική τους ικανότητα. Έτσι στο ΔΟΕ αποδίδονταν τα έσοδα των μονοπωλίων αλατιού, πετρελαίου, σπίρτων, τραπουλόχαρτων, τσιγαροχάρτων και σμυρίδας Νάξου, ο φόρος καπνού, τα τέλη χαρτοσήμου και οι δασμοί του τελωνείου Πειραιά.
3. Αναδιάρθρωση του χρέους
Η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή στην Ελλάδα
Ο Δ.Ο.Ε. διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, αλλά από τις αρχές του ’30 είχε όλο και περισσότερο μειωμένη επίδραση στις αποφάσεις της χώρας, μέχρι τον οριστικό τερματισμό του ρόλου της το 1978.
Αρχικά έδρα του ήταν ένα μέγαρο το οποίο είχε αναγερθεί για τις ανάγκες της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής, πίσω από το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο, στη συμβολή των οδών Βασιλέως Γεωργίου (τότε ονομαζόταν Διοχάρους) και Στησιχόρου.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλαίσιο Οικονομικής και Πιστωτικής Συνθήκης του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ελλάδα του 1946 που υπέγραψε από τη μεριά της Ελλάδας ο Εμμανουήλ Τσουδερός, Β΄ Αντιπροέδρος υπουργικού συμβουλίου και υπουργός Συντονισμού της Κυβέρνησης Θεμιστοκλή Σοφούλη του 1945 και από τη πλευρά του Ηνωμένου Βασιλείου ο Έρνεστ Μπέβιν (Ernest Bevin), υπουργός Εξωτερικών (Foreign Secretary) στις 24 Ιανουαρίου 1946, το Ηνωμένο Βασίλειο δήλωσε «έτοιμο, σε συμφωνία με τη Γαλλική Κυβέρνηση, να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την Ελληνική Κυβέρνηση για την λήξη των δραστηριοτήτων της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής του 1898».
Έγγραφο του 1963 του Βρεταννικού Υπουργείου Εξωτερικών (Foreign Office) σχετικό με την Ελλάδα αναφέρεται σε πρόταση κατάργησης της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής, έχοντας τίτλο Administration of International Financial Commission: proposals for abolition και δύο χρόνια μετά ακολουθεί άλλο έγγραφο με τίτλο International Financial Commission: abolition (1965), και τέλος, το 1966, αναφορά για την ενσωμάτωση του προσωπικού της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής στις Ελληνικές Δημόσιες Υπηρεσίες. Για το διάστημα 1970-1975 υπάρχει επίσης σχετική αναφορά του Βρετανικού υπουργείου Οικονομικών (Treasury) για την Διεθνή Οικονομική Επιτροπή.
Η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή καταργήθηκε οριστικά το 1978, με κοινή αποδοχή των συμβαλλομένων μερών, όπως προκύπτει από σχετική αλληλογραφία μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας.
Πριν την οριστική κατάργησή της το 1978 η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή είχε έδρα στην οδό Πατριάρχου Ιωακείμ, στο Κολωνάκι.
O Διεθνής Οικονοµικός Έλεγχος του 1898
Η πτώχευση του 1893 και ο Διεθνής Οικονοµικός Έλεγχος (ΔΟΕ) του 1898 ΣΤ. Η πτώχευση του 1893 Οι εκλογές του Μαΐου 1892 θα αναδείξουν τον Τρικούπη για πέµπτη φορά πρωθυπουργό. Θα παραιτηθεί τον Μάιο του 1893, όταν δεν θα µπορέσει να εξασφαλίσει εξωτερικό δανεισµό.
Ο Γεώργιος θα σχηµατίσει κυβέρνηση µειοψηφίας Σωτηρόπουλου - Ράλλη, η οποία διέθετε την υποστήριξη 50 βουλευτών επί συνόλου 207 και η οποία είχε διακηρύξει ότι θα αντιµετωπίσει την κατάσταση «άνευ φόρων και δανείων». Παρ’ όλες τις διακηρύξεις αµέσως θα προχωρήσει στο δάνειο κεφαλαιοποίησης. Τον Οκτώβριο ο Τρικούπης θα ανατρέψει την κυβέρνηση και θα αναλάβει ο ίδιος στις 30.10.1893.
Από τον Φεβρουάριο του 1893 η δραχµή είχε αρχίσει να υποτιµάται µε καλπάζοντα ρυθµό. Στις αρχές Δεκεµβρίου του 1893 ο Τρικούπης θα κήρυττε την πτώχευση, «δυστυχώς επτωχεύσαµεν».
Σύµφωνα µε τους νόµους της κηρυχθείσας πτώχευσης:
♦ Επιτρεπόταν στην κυβέρνηση να διαπραγµατευθεί µε τους οµολογιούχους των εξωτερικών δανείων.
♦ Μέχρι τον διακανονισµό τα τοκοµερίδια περιορίζονταν στο 30%. Η εξυπηρέτηση αναστελλόταν και οι υπέγγυες πρόσοδοι µεταβιβάζονταν στο Δηµόσιο.
♦ Τα εσωτερικά δάνεια σε δραχµές έµεναν άθικτα.
Την ίδια ώρα ο συνολικός απολογισµός των εξωτερικών δανείων 1824-1893 σε φράγκα ήταν:
Ονοµαστικός.................................796.739.000
Πραγµατικός..................................559.821.000
Καθαρή πρόσοδος
του Ελληνικού Δηµοσίου................388.706.680
Εξυπηρέτηση µέχρι το 1878.............57.378.808
Εξυπηρέτηση 1879-1893...............285.272.996
Αποσβέσεις...................................123.908.057
Συνολικές αποδώσεις
Ελληνικού Δηµοσίου......................472.575.469
Υπόλοιπο τον Σεπτέµβριο του 1893 630.005.720
Εποµένως: Στο Ελληνικό Δηµόσιο αναγνωρίσθηκε (πραγµατικά) το 73% του ονοµαστικού, από το οποίο εισέπραξε το 70% ή το 50% του ονοµαστικού. Είχε χρεωθεί περίπου 770 εκατ., εισέπραξε 389 εκατ., επέστρεψε 472 εκατ. ή το 120% των όσων µας δόθηκαν και πάλι το 1893 χρωστούσαµε 630 εκατ. ή το 82% του ονοµαστικού ή το 320% των όσων καθαρά µας απόδωσαν! Δηλαδή χρωστούσαµε το σύνολο των τακτικών εσόδων της εννιαετούς διακυβέρνησης Τρικούπη (κατά Μ.Ο. 75 εκατ. ετήσια).
Οι τρικουπικοί υποστήριζαν ότι το 1882 παρέλαβαν τη χώρα σε κατάσταση πτώχευσης. Αντίθετα οι δηληγιαννικοί απέδιδαν την πτώχευση στη διακυβέρνηση Τρικούπη 1882-85. Έργο πολυπαιγµένο και συνεχώς επαναλαµβανόµενο προς κάθε ανόητο…
Οι δηληγιαννικοί από το 1886 µέχρι το 1890 υπεδείκνυαν τον συµβιβασµό µε τους δανειστές. Στο διάστηµα αυτό οι τρικουπικοί παρέµεναν µακαρίως αισιόδοξοι. Όταν οι δηληγιαννικοί ανέλαβαν το 1890 δεν προχώρησαν στον συµβιβασµό που τόσα χρόνια διακήρυσσαν. Ο υπουργός Οικονοµικών τους, ο Καραπάνος, µέχρι να παραιτηθεί το 1891, δήλωνε στη Βουλή ότι τα οικονοµικά βρίσκονταν σε τάξη και ότι η χώρα ευπορούσε. Μόλις παραιτήθηκε διακήρυσσε ότι λόγω της τρικουπικής διακυβέρνησης επίκειται η χρεοκοπία.
Από τις αρχές του 1892 «οι πλείστοι εψιθύριζαν την επικείµενη πτώχευσιν…», ο δε Τρικούπης τον Μάιο του 1892 ζητούσε την ψήφο του εκλογικού σώµατος, για να σώσει την Ελλάδα «εκ του κινδύνου της ατιµώσεως (πτώχευση)». Μετά από έναν χρόνο θα παραιτηθεί και θα καταγγείλει την κυβέρνηση Σωτηρόπουλου για δόλια πτώχευση.
Ήδη από το 1886 λεγόταν, όπως καταγγέλλεται στη Βουλή, ότι «οι λυµαινόµενοι τα δηµόσια είναι οι βουλευταί…». Παράλληλα γενική παραδοχή ήταν η απαξίωση της φορολογικής λειτουργίας και ιδιαίτερα της διοίκησης. Χαρακτηριστικό είναι ότι η έκθεση πεπραγµένων της γαλλικής εκπαιδευτικής αποστολής 1884-1887 συζητήθηκε µετά από 11 χρόνια, τον Δεκέµβριο του 1898, όταν η χώρα βρισκόταν υπό τον ΔΟΕ.
Όπως επισηµαίνει ο Ευταξίας, είχε γίνει «κοινή πεποίθησις ότι η οικονοµική… χρεωκοπία οφείλεται κυρίως εις την πολιτικήν ηµών κακοδαιµονίαν», γιατί «το έθνος δεν εγνώριζε τι γίνεται καν…», θα συµπληρώσει ο Χατζηγιαννάκογλου. Δηλαδή πριν από την πτώχευση είχε χρεοκοπήσει το πολιτικό σύστηµα.
Η πτώχευση αποδόθηκε στον υπέρµετρο εξωτερικό δανεισµό τον οποίο η χώρα «δεν ηδύνατο να υποστεί» και στην κακοδιαχείρισή του.
Την ώρα της χρεοκοπίας, ο Λόου επεσήµαινε στην έκθεσή του ότι «η Ελλάς είναι πλούσια χώρα». Ο ίδιος ο Τρικούπης όταν κήρυξε την πτώχευση, δήλωνε στη Βουλή ότι «τα του δηµοσίου ταµείου… θα ηδύνατο να επαρκέσωσι προς τας ανάγκας αυτού», όµως δεν υπήρχε το συνάλλαγµα, πράγµα που επιβεβαιώνει και ο Λόου. Δηλαδή η χώρα ήταν αυτάρκης, το κράτος ήταν ανεπαρκές.
Άλλωστε, µε τη χώρα σε πτώχευση, όπως γράφει ο πρίγκιπας Νικόλαος, «στο Τατόι οι αγελάδες και οι χοίροι έτρωγαν από γούρνες κατασκευασµένες από το καλύτερο λευκό µάρµαρο». Ο Γεώργιος θα µετασκεύαζε το «Μπουµπουλίνα» σε πολυτελή θαλαµηγό, έναντι 814.000 δρχ. κατά τον υπ. Ναυτικών και 2,3-3 εκατ. κατ’ άλλους. Επί πλέον ο Γεώργιος καυχιόταν στην κυρία επί των τιμών Χρ. Κωστή ότι διέθετε τα ωραιότερα ανάκτορα της Ευρώπης.
Ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ)
Οι Ευρωπαίοι ομολογιούχοι χαρακτήρισαν την πτώχευση «ατιμία-δόλια χρεοκοπία» και αντέδρασαν βίαια κατά της Ελλάδας και του Τρικούπη, πρωτοστατούντων των Γερμανών.
Μέχρι το 1888 οι Γερμανοί απείχαν της ελληνικής χρηματαγοράς. Στη συνέχεια, λόγω των αρραβώνων του Κωνσταντίνου και της Σοφίας, θα επενδύσουν εντυπωσιακά, με έντονη την παρουσία γερμανοεβραϊκών τραπεζικών κύκλων. Κατά τη γερμανική Nazional Bank, η αξία των ελληνικών κρατικών χρεογράφων στη γερμανική χρηματαγορά, το 1892, ανερχόταν σε 210 εκατ. (περίπου το ένα τρίτο του ελληνικού εξωτερικού χρέους).
Ο Τρικούπης από τον Ιανουάριο του 1894 θα ζητήσει διαπραγματεύσεις με τους ομολογιούχους, τις οποίες θα αρχίσει τον Μάιο με τους αντιπροσώπους τους. Τον Ιούλιο θα φτάσει σε συμφωνία αποδεχόμενος κάποια μορφή ελέγχου. Όμως τον Αύγουστο η γενική συνέλευση των ομολογιούχων θα απορρίψει τη συμφωνία, πρωτοστατούντων των Γερμανών, οι οποίοι πίεζαν την κυβέρνησή τους να επέμβει.
Τον Ιανουάριο του 1895 τα ανάκτορα με προκλητική αντικοινοβουλευτική ενέργεια θα προκαλέσουν την παραίτηση του Τρικούπη, ο οποίος θα συντριβεί στις εκλογές του Απριλίου. Τις διαπραγματεύσεις από το τέλος του 1895 θα συνεχίσει η διάδοχος κυβέρνηση του Δηληγιάννη.
Τον Ιούλιο του 1896, οι ομολογιούχοι υπέβαλαν τις προτάσεις τους και ζητούσαν την υπαγωγή όλων των εσόδων του Ελληνικού Δημοσίου, αλλά και τον έλεγχο αυτών, στην εξυπηρέτηση του Δ.Χ. Αυτό υπαγόρευε, όπως δήλωσε στη Βουλή ο Δηληγιάννης, τη διακοπή των διαπραγματεύσεων.
Τον Φεβρουάριο του 1897, ο Σ. Στρέιτ ως υποδιοικητής της Εθνικής θα φθάσει σε συμβιβασμό με τους ομολογιούχους, αλλά θα τον αναστείλει η κυβέρνηση. Την ίδια μέρα της αναστολής οι Μ.Δ. επέδιδαν διακοίνωση στην Αθήνα για το κρητικό. Μετά από δύο μήνες, στις 18.4.1897, η Πύλη, ενθαρρυμένη από τη Γερμανία, κήρυσσε τον πόλεμο κατά της Ελλάδας. Την ίδια μέρα ο Γεώργιος αντικαθιστούσε τον Δηληγιάννη με κυβέρνηση υπό τον Δ. Ράλλη.
Μετά από παρέμβαση των Μ.Δ. θα κηρυχθεί ανακωχή, με την Ελλάδα ηττημένη κατά κράτος. Οι διαπραγματεύσεις ειρήνης θα διεξαχθούν χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας, η οποία με διακοίνωσή της στις 10.5.1897 ανέθετε στις Μ.Δ. «την άνευ όρων φροντίδα των συμφερόντων της».
Οι Γερμανοί ομολογιούχοι επεδίωκαν την επιβολή οικονομικού ελέγχου επί της Ελλάδας και προς τούτο πίεζαν τις γερμανικές τράπεζες, την κυβέρνηση και τον Κάιζερ. Από την 1.6.1897 ο Στρέιτ επανέλαβε τις διαπραγματεύσεις. Αφού γίνει αποδεκτός ο ΔΟΕ, θα υπογραφεί η προκαταρκτική συμφωνία ειρήνης τον Σεπτέμβριο, η οποία υποχρέωνε την Ελλάδα σε πολεμική αποζημίωση της Πύλης, χωρίς να βλαφτούν τα συμφέροντα των ομολογιούχων. Προς τούτο θα ιδρυόταν στην Αθήνα Διεθνής Επιτροπή, η οποία θα εξασφάλιζε την εξυπηρέτηση των εθνικών χρεών της Ελλάδας.
Η Γερμανία είχε επιμείνει με έμφαση στην επιβολή του ΔΟΕ ως προϋπόθεση του συμβιβασμού. Προς αυτή την κατεύθυνση συναινούσε επίσης η Γαλλία και τελικά ευθυγραμμίστηκε και η διαφωνούσα Αγγλία.
Στην Αθήνα η προκαταρκτική συμφωνία ειρήνης είχε προκαλέσει την πτώση της κυβέρνησης Ράλλη, την οποία είχε διαδεχθεί η κυβέρνηση Ζαΐμη. Οι διαπραγματεύσεις με τους αντιπροσώπους των Μ.Δ. θα αρχίσουν τον Οκτώβριο και θα περατωθούν τον Ιανουάριο του 1898.
Ο νόμος περί ΔΟΕ
- Συνιστούσε επιτροπή ελέγχου από αντιπροσώπους των Δυνάμεων, διοριζομένων απευθείας απ’ αυτές. Οι ομολογιούχοι δεν εμφανίζονταν.
- Ο επιβαλλόμενος ΔΟΕ ήταν απροκάλυπτος.
- Θέσπιζε βελτιωτικά μέτρα του τόκου και την απόσβεση των παλαιών εξωτερικών δανείων.
- Παραχωρούσε τις προσόδους των έξι μονοπωλίων, τον φόρο καπνού, το χαρτόσημο και περίπου τα 3/4 των προσόδων των τελωνείων.
- Ανέθετε τη διαχείριση των υπέγγυων προσόδων στην εταιρεία μονοπωλίων του 1887.
- Εξομοίωνε τους εσωτερικούς δανειστές, που δεν είχαν θιγεί από την πτώχευση, με τους εξωτερικούς. Υπαγόρευε τη δανειοδότηση της Ελλάδας προς αντιμετώπιση των υποχρεώσεών της.
Σύμφωνα με τους πίνακες της Ε.ΔΟΕ, το Δ.Χ. το 1898 ήταν:
Κεφάλαιο σε χρυσό Ετήσια Εξυπηρέτηση σε δραχμές
651.794.313 χρ. φρ. 9.359.661 χρ. φρ.
177.213.795. δρχ. 5.323.619 δρχ.
Τελικά με πρωτοβουλία της Ρωσίας θα προκριθεί δάνειο 170 εκατ. φρ. Εξ ολοκλήρου εγγυημένου από τις τρεις «προστάτιδες Δυνάμεις». Τα 150 εκατ. θα καταβάλλονταν αμέσως και τα υπόλοιπα έμεναν προς κάλυψη των ελλειμμάτων 1898-1903, αν ήταν αναγκαία. Κατά τη δανειακή σύμβαση.
Ονομαστικό.............................150.592.000 φρ.
Τιμή έκδοσης υπέρ το άρτιο
Α’ τμήμα................................................100,5%
Β’ τμήμα...................................................104%
Πραγματικό............................152.265.199 φρ.
Επιτόκιο.....................................................2,5%
Χρόνος έναρξης...................................4.5.1898
Χρόνος απόσβεσης.........60 χρόνια από το 1903
Εκδότες.....................Τράπεζα Αγγλίας, Ρωσίας,
όμιλος γαλλικών τραπεζών και της τράπεζας της Γαλλίας.
Κατά τον συμβιβασμό αυτόν (του 1898) δεν έγινε ουδεμία ελάττωση του αρχικού κεφαλαίου, πράγμα που είχε γίνει σε όλους τους συμβιβασμούς των άλλων κρατών και στους οποίους στη σχετική σύμβαση περιλαμβανόταν διάταξη ελαττώσεως του κεφαλαίου. Αντιθέτως στην Τουρκία ο συμβιβασμός περιόρισε το Δ.Χ. αυτής στο 1/6 του αρχικού, τον δε τόκο στον μισό του ελληνικού.
Το δάνειο χρησιμοποιήθηκε για: Πολεμικές αποζημιώσεις
προς Οθ. Αυτοκρατορία.............93.936.420 φρ.
Το κυμαινόμενο χρέος...............31.360.053 φρ.
Κάλυψη ελλείμματος 1897........22.529.614 φρ.
Έξοδα έκδοσης............................2.026.124 φρ.
Διάφορα έξοδα...........................2.412.986 φρ.
Σύνολο...................................152.265.199 φρ.
Περί ευθύνης: Τo
sv7bot.blogspot.gr δημοσιεύει κάθε
σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις
απόψεις του. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές, και
διατηρούμε το δικαίωμα να μην δημοσιεύουμε συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια όπου
τα εντοπίζουμε. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών,
επικοινωνήστε μέσω e-mail έτσι ώστε να αφαιρεθεί. Σχόλια που θα υποπέσουν στην
αντίληψή μας, με αναφορές σε προσωπικά δεδομένα, τηλέφωνα, emails, υβριστικά ή
συκοφαντικά,θα αφαιρούνται.
