Σώστης: Το χωριό των γηγενών και των προσφύγων κατοίκων (μέρος 2)

ΜΕ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝ. ΘΡΑΚΗ, ΤΗΝ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ, ΤΗΝ ΛΑΪΣΤΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΙΑΤΙΣΤΑ

Υπάρχουν στοιχεία ύπαρξης του από το 1691

Οι πρόσφυγες όταν ήλθαν τους έθαβαν μαζί με τους ντόπιους στο παλιό νεκροταφείο που βρίσκεται χίλια μέτρα περίπου από το σημερινό. Στο νεκροταφείο που λειτουργεί σήμερα ο πρώτος που ετάφη εκεί ήταν ο γραμματέας του χωριού νέος σε ηλικία με καταγωγή από τον Πλάτανο Σάμου.

Το νεκροταφείο των μουσουλμάνων βρίσκεται πάντα μέσα στο χωριό. Όταν ήλθε ένας νέος αγροτικός γιατρός θέλησε να το καταργήσει για λόγους υγείας, αλλά οι χριστιανοί δεν τον άφησαν λέγοντας του ότι δεν τους ενοχλεί και έχουν καλές σχέσεις με τους μουσουλμάνους.

Οι γυναίκες του χωριού πήγαιναν στο διπλανό βουνό όπου φορτωνόταν πουρνάρια στις πλάτες τους για να ανάψουν τα τζάκια τους.

Πριν το 1940 λειτουργούσε στο χωριό ο φούρνος του Βαγγέλη Δρίσκα που αργότερα είχε και καφενείο στο κέντρο του χωριού. Εγγονός του είναι ο Βαγγέλης Δρίσκας σεφ, παρουσιαστής παρασκευής φαγητών σε πολλά τηλεοπτικά κανάλια της Ελλάδας.

Κάποιες φορές ερχόταν στο χωριό και ένας τσιγγάνος "αρκουδιάρης" με μια αρκούδα που χόρευε και "διασκέδαζε" τους χωρικούς εισπράττοντας ορισμένα προϊόντα απ' αυτούς.

Το χωριό ηλεκτροδοτήθηκε όπως και τα περισσότερα της Ελλάδας μετά το 1967 επί επταετίας, τότε ασφαλτοστρώθηκαν και οι δρόμοι του χωριού.

Το πρώτο σχολείο λειτουργούσε στην αυλή της εκκλησίας. Εκεί πήγαιναν και οι πρόσφυγες. Το τωρινό δημοτικό σχολείο έγινε λίγο πριν το 1940.

Περίπου το 1937 πέρασε με το τρένο ο Βενιζέλος. Τότε ο δάσκαλος με τα παιδιά πήγανε στον Πολύανθο να τον χαιρετίσουν τραγουδώντας "Βενιζέλαρος μεγάλε μας πατέρα και πατέρα της φυλής μας". Αυτός αφού φίλησε τα χέρια όλων των παιδιών αποχώρησε.

Μετά το 1950 ο δάσκαλος Δουλγεράκης με την σύζυγό του Τριάδα, προέτρεπαν με κάθε τρόπο τα παιδιά να μάθουν γράμματα. Στις εθνικές εορτές ο δάσκαλος και οι μαθητές περνούσαν απ' όλο το χωριό τραγουδώντας πατριωτικά τραγούδια με δάδες αναμμένες που ήταν φτιαγμένες από τενεκεδάκια που είχαν μέσα στάχτη και πετρέλαιο.

Κάποια παιδιά σπούδασαν πηγαίνοντας με ποδήλατα στην Κομοτηνή ή διέμεναν στο Οικοτροφείο της μητρόπολης. Έγιναν δάσκαλοι, καθηγητές και όσοι ακολούθησαν μια τέχνη έγιναν επιπλοποιοί, μηχανουργοί κλπ.

Άλλος δάσκαλος ήταν ο Ματσάκας που άφησε κάποιο χρηματικό ποσό με σκοπό να δίνεται κάποια συμβολική υποτροφία στο όνομά του στον αριστούχο μαθητή του χωριού κάθε χρόνο. 

Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 πολλοί νέοι του Σώστη πολέμησαν στο μέτωπο, 4 ήρωες δεν επέστρεψαν πίσω ήταν ο Δρίσκας Ευάγγελος, ο Χασάν Ογλού Σαντίκ του Χασάν, ο Μουμίν Ογλού Μεχμέτ του Μουμίν και ο Σακήρ Ογλού Σακήρ. Αιωνία τους η μνήμη.

Έξω από το χωριό στην διασταύρωση προς Πολύανθο υπάρχει το ηρώο των τριών ηρώων στρατιωτών που σκοτώθηκαν σε μάχη δίπλα στο χωριό από τους Γερμανούς την 6-4-1941 όταν προέβαλαν αντίσταση στην προέλαση τους προς την Κομοτηνή.

Κατά την βουλγαρική κατοχή 1941-1944 οι Βούλγαροι τους ανάγκασαν να κατοικίσουν δύο τρεις οικογένειες σε ένα σπίτι για να μείνουν στα υπόλοιπα αυτοί. Τότε τα παιδιά πήγαιναν υποχρεωτικά στο βουλγάρικο σχολείο, το ξύλο, η πείνα, οι απειλές ήταν καθημερινό φαινόμενο από τους Βουλγάρους. Τους υποχρέωναν στην εκκλησία να ψάλουν στα βουλγαρικά. Ήταν αγροίκοι, τους έπαιρναν με βία, τα σπαρτά τους, εξαφάνισαν από τον κάμπο τις χελώνες που τις είχαν σαν το καλύτερο φαγητό. Όλοι οι κάτοικοι έχουν να διηγηθούν κάτι κακό από τους Βουλγάρους.

Χαρακτηριστική η περίπτωση του Δέλτσου Βασίλειου που τρυγούσε μέλι από μελίσσια των δέντρων. Τον ειδοποίησαν από την βουλγαρική δημαρχία να τους παραδώσει το μέλι. Αυτός τους πήγε το δοχείο που μάζεψε. Οι Βούλγαροι όμως δεν τον πίστεψαν και τον ξυλοφόρτωσαν άγρια. Οι συγγενείς του για να ξεπρηστεί τον τύλιξαν σε δέρμα ζώου. Φεύγοντας οι Βούλγαροι έκαψαν και την Κοινότητα. Από τα παλιά ακόμη χρόνια οι θύμισες για τους Βουλγάρους δυστυχώς πάντα είναι κακές, όπως μας διηγείται και η Μαυρίδου Γαρυφαλλιά από μικρή έμεινε ορφανή από πατέρα που πέθανε από το πολύ ξύλο των Βουλγαρών στην Αν. Ρωμυλία. Ο πατέρας της Μαρινέλης Θεόδωρος ήταν παλαιστής πρωταθλητής σε αγώνες στην Κωνσταντινούπολη, μάλιστα πάλεψε με αρκούδα και την νίκησε. Ήταν ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων παλαιστών. 

Επί βουλγαρικής κατοχής πάλι το καφενείο του Ζήση Παπαζήση πεθερού του ευπατρίδη Κωνσταντίνου Δώδου, λειτουργούσε σαν ένας τόπος σημαντικών συζητήσεων και αποφάσεων των Ελλήνων. Εκεί μάθαιναν τα νέα από κάποιες εφημερίδες που έφερνε ο εργαζόμενος στα τρένα Βλαδενίδης Κωνσταντίνος που τις πετούσαν οι επιβάτες των τρένων. Οι ιερέας μάλιστα του χωριού τους εμψύχωνε ότι έρχεται στις θάλασσες μας να μας απελευθερώσει το υποβρυχιο Παπανικολής.

Στον Εμφύλιο πάνω από τον Σώστη την 24-12-1947 σκοτώθηκε ο ανθυπολοχαγός Ορέστης Μακρίδης μαζί με άλλους 7 στρατιώτες. Ενταφιάστηκαν στο νεκροταφείο του χωριού. Η προτομή του Μακρίδη βρίσκεται μπροστά στην εκκλησία για να μας θυμίζει το κακό και το ποτέ πια εμφύλιος πόλεμος. Σήμερα σώζεται και το πολυβολείο δίπλα στα νεκροταφεία.

Γύρω στο 1960 πολλοί μετανάστευσαν στην Γερμανία και στο Βέλγιο, άλλοι επέστρεψαν και άλλοι όχι. Ένας μετανάστευσε στην Αυστραλία όπου και διαμένει μέχρι σήμερα. Όπως και ορισμένοι εργάστηκαν στα καράβια, ένας πνίγηκε σε ναυάγιο. 

Η "ΟΥΝΤΡΑ" βοήθησε μετά τον πόλεμο στέλνοντας στο χωριό ορισμένα δέματα με κασέρια, γάλατα, παπούτσια και ρούχα, στον Μαυρίδη Κωνσταντίνο έτυχε ένα γυναικείο μαγιό που όποια γυναίκα ήθελε να πάει στην θάλασσα δανειζόταν το μαγιό τους.
Πάνω από το χωριό το 1960 μέχρι και κάποια χρόνια αργότερα χωρικοί του Σώστη φύτεψαν τα πεύκα. 

Μεγάλη ήταν και η προσφορά του Σπιτιού του Παιδού που το πρώτο εγκαινίασε η βασίλισσα Φρειδερίκη, όπως σε όλα τα χωριά έτσι και στον Σώστη. Η δραστήριο Ψηφούλα Μπαλή Σφατίδου δίδαξε στους νέους του χωριού καλή συμπεριφορά, παραδοσιακούς χορούς και πολλά άλλα. Ένας αρχιτεχνίτης μάθαινε στους νέους ξυλουργική, κτιστική κλπ. Πολλοί από αυτούς εργάστηκαν στην Κομοτηνή και αλλού. Ο γεωργοτεχνίτης Χαράλαμπος Καλπακίδης φρόντιζε όταν αρρώσταιναν τα ζώα του χωριού να τα θεραπεύει. Στο Σπίτι του Παιδιού επίσης όλα τα παιδιά έπαιζαν επιτραπέζια παιχνίδια, φιδάκι, κουκλοθέατρο, διάβαζαν βιβλία. Μάθαιναν κέντημα, μοδιστρική και υφαντική τέχνη  από την υφάντρα κ. Βούλα. 

Τα γύρω εκκλησάκια του χωριού φτιάχτηκαν με προσωπική συνεισφορά των χωρικών και με την καθοδήγηση του παπά Κυριάκου Σοφιανού.

Νότια του χωριού κτίστηκε η Αγία Μαρίνα σε χωράφι που χάρισε η Μαγδαληνή Στυλιάδου πριν 40 χρόνια. 

Δυτικά του χωριού υπήρχαν κάποια βυζαντινά χαλάσματα πιθανόν ιερού ναού του 12ου αιώνα. Έσκαψαν οι χωριανοί και βρήκαν την εικόνα του Αγίου Μάρκου πάνω σε μια λαμαρίνα. Έτσι το 1962 στο ίδιο σημείο έκτισαν το εκκλησάκι. Τα χρήματα τα έδωσε ο Κασάπης Παύλος, την στέγη και τους τοίχους έφτιαξαν οι νέοι του χωριού. Ο Μαυρίδης Κωνσταντίνος και ο Δήμος Μπελτσίδης με τα βουβάλια τους κουβαλούσαν το νερό.

Ο Άγιος Γεώργιος είναι η κεντρική εκκλησία του χωριού. Έξω από την εκκλησία γράφει 1870 αυτή η επιγραφή σήμερα έχει καλυφθεί από έναν πρόσθετο νάρθηκα. Σ' αυτήν την εκκλησία υπήρχαν πολλές παλιές εικόνες με τα χρόνια σιγά - σιγά ορισμένες εξαφανίσθηκαν. Ορισμένες πάλι πριν 40 χρόνια περίπου επί μητροπολίτου Δαμασκηνού σύμφωνα με διηγήσεις χωρικών τις πήρανε ιερείς της Μητρόπολης λέγοντάς τους ότι θα τις εκθέσουν στο Εκκλησιαστικό Μουσείο. Έκτοτε αγνοείται η τύχη τους και δεν εκθέτονται στο Μουσείο. Επίσης αφαιρέσανε και την μεγάλης αξίας εικόνα του Παντοκράτορα και την καμπάνα του χωριού. Καλό θα είναι αφού γίνει έρευνα από τον άξιο Μητροπολίτη μας να γίνει ενημέρωση των κατοίκων για την τύχη των εικόνων και της καμπάνας γιατί η αφαίρεση τους έγινε στα πρόσφατα χρόνια και αιωρούνται πολλά και διάφορα ερωτηματικά στους κατοίκους του Σώστη και αφού δεν τις εκθέτουν στο μουσείο θα πρέπει όλες να επιστραφούν στο φυσικό μέρος τους που είναι η Εκκλησία του Σώστη.

Κάποια χρόνια λειτουργούσαν στον περίβολο της Εκκλησίας και κατασκηνώσεις με αντίσκηνα. Απέναντι από την εκκλησία που βρίσκεται βόρεια του χωριού όπου πάντα διέμεναν οι ντόπιοι κάτοικοι υπάρχουν υπολείμματα βυζαντινού νεκροταφείου για να μας θυμίζει πόσο παλιές είναι οι ρίζες των εντόπιων κατοίκων του χωριού.

Άλλος ιερέας του χωριού ήταν ο μικρασιάτης Χαρίτων Βασιλειάδης που διέμενε με την οικογένειά του εκεί που είναι ο νάρθηκας της εκκλησίας. Τότε οι χωρικοί πλήρωναν τον ιερέα. Έσπερνε και καπνό για να ζήσει. Η σύζυγός του πρόσφερε φαγητό σε φτωχά παιδάκια.

Η μαμή του χωριού Κατερινάκη Ευαγγελία στα δύσκολα χρόνια έκανε 3.500 τοκετούς. Την τίμησε ο Πανελλήνιος Σύλλογος Μαιευτών. Άραγε πάλι ποιος δεν θυμάται την κυρά Κατίνα την νοσοκόμα που εμβολίαζε και έβαζε τις ενέσεις στους κατοίκους.

Μέχρι την δεκαετία του 1980 στο χωριό υπήρχαν περί τα 100 βουβάλια. Όλοι είχαν στα σπίτια τους 2-3 αγελάδες. Εκτός από τα κοπάδια με πρόβατα και κατσίκια. Πολλοί είχαν και βόδια για τις γεωργικές τους εργασίες.

Νότια του χωριού υπήρχε στάση για το τρένο με την επιγραφή Σώστης που γκρέμισαν τα τελευταία χρόνια. Έκανε στάση το "οτομοτρις". Εκεί δίπλα υπάρχει προϊστορικός οικισμός, τούμπα της νεολιθικής εποχής του Σιδήρου. Έχει ανευρεθεί πώλινο λατρευτικό ειδώλιο γυναικείας μορφής, καθώς και κεραμικά. Παραδίπλα περνάει και η Αρχαία Εγνατία Οδός. Πριν πολλά χρόνια παρέδωσε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία ο Μουσταφά Ραμαδάν ένα χάλκινο ειδώλιο του Δία 8 εκατοστών που βρήκε στην αυλή του σπιτιού του.

Στο Παπίκιο πάνω από το χωριό στην περιοχή Μαυροβούνι σε ένα χωράφι που υπήρχαν θεμέλια οι μουσουλμάνοι το ονόμαζαν τζαμί Ταρλά (το χωράφι του τζαμιού). Με τις αναδασώσεις όμως που έγιναν από μπουλντόζες του Δασαρχείου αποκαλύφθηκε ψηφιδωτό μοναστηριού και όχι θεμέλια τζαμιού οπότε ...πάνω από το χωριό κτίστηκε η μονή του Αγίου Μάξιμου. Αυτή κτίστηκε χάρι στο πείσμα και την επιμονή του ιερέα του χωριού Τσισμαλίδη Γεώργιου που ατελείωτες ώρες και μέρες με την βοήθεια της πρεσβυτέρας Ευρυδίκης Χαμάλη κατέθεσαν την ψυχή τους στο μοναστήρι, κουβαλώντας πέτρες με αντίξοες συνθήκες. Επίσης πολλοί μάστορες και εργάτες εργάστηκαν εκεί από το χωριό. Ο ιερέας αργότερα έγινε ιερομόναχος Μάξιμος που μετά τον πρόωρο θάνατό του ετάφη πίσω από την μονή. Σε όλη του την ζωή βοηθούσε όλους τους ανθρώπους και δεν ξεχώριζε τους χριστιανούς από τους μουσουλμάνους. 

Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω την ερευνήτρια κοινωνιολόγο Αναστασία Μαυρίδου που με τις πολύτιμες σημειώσεις της πλούτισε αυτό το σύγγραμμα. Επίσης τον Πασμακλή Παναγιώτη και τον Χριστόδουλο Κασάπη για τις προφορικές τους ενημερώσεις.

Πηγές
Αναστασία Μαυρίδου, ερευνήτρια κοινωνιολόγος
Παναγιώτης Πασμακλής
Χριστόδουλος Κασάπης
Παναγιώτης Κυρανούδης, Τουρκικά οικωνύμια
από την Θράκη
Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός

https://www.xronos.gr/sites/all/themes/xronos/images/xronos-logo-grayscale.svg

Περί ευθύνης: Τo sv7bot.blogspot.gr  δημοσιεύει κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές, και διατηρούμε το δικαίωμα να μην δημοσιεύουμε συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια όπου τα εντοπίζουμε. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών, επικοινωνήστε μέσω e-mail έτσι ώστε να αφαιρεθεί. Σχόλια που θα υποπέσουν στην αντίληψή μας, με αναφορές σε προσωπικά δεδομένα, τηλέφωνα, emails, υβριστικά ή συκοφαντικά,θα αφαιρούνται.