θεραπεύστε τη... μέση! σας μόνοι σας!!!

 

Όπως έχουμε πει επανειλημμένως, είναι ισχυρή μας πεποίθηση ότι όλες ανεξαιρέτως οι ασθένειες προέρχονται από την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου. Παρόλο που η θεώρηση αυτή γίνεται ολοένα και πιο αποδεκτή στη σύγχρονη Ελληνική Κοινωνία, η συντριπτική πλειοψηφία σπεύδει στην καταπολέμηση του συμπτώματος στον πρώτο πόνο που θα συναντήσει. Αυτό σημαίνει ότι η αποδοχή αυτή έχει γίνει μόνο σε ένα νοητικό επίπεδο. Το έχουμε πει και θα το ξαναπούμε, πιστεύουμε ότι όλες, μα όλες οι ασθένειες έχουν την ρίζα τους στην ψυχολογία μας.
Ήδη, ακόμα και η συμβατική ιατρική εχει στραφεί και παίρνει πλέον πολύ σοβαρά τον συναισθηματικό ή νοητικό παράγοντα του ασθενή. Ωστόσο, όταν προτείνονται σχετικές λύσεις, η Παγκόσμια Φαρμακοβιομηχανία φροντίζει για τον αποκεφαλισμό και την εξόντωση όλων όσων υπερασπίζονται τέτοιες λύσεις, ακόμα κι αν αυτοί που τα υπερασπίζονται είναι οι ίδιοι γιατροί. (Φαντάζομαι οι λόγοι είναι αυτονόητοι)

Ένα τρανό παράδειγμα είναι ο Δρ Χάμερ που απέδειξε ότι ο καρκίνος έχει μοναδική αιτία τη συναισθηματική και νοητική κατάσταση του ασθενούς. (Διαβάστε για τον Χάμερ εδώ)  και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται: Χωρίς φάρμακα, χωρίς χημειοθεραπείες, μόνο με ψυχολογική υποστήριξη!
Το αποτέλεσμα ήταν να τον διώξουν με κάθε μέσο, μέχρι που τον φυλάκισαν σε φυλακές υψίστης ασφαλείας, σαν να ήταν ο χειρότερος εγκληματίας. Το αποτέλεσμα; Μετά από δεκάδες δικαστήρια, αθωώθηκε γιατί απέδειξε ότι είχε θεραπεύσει το 95% των καρκινοπαθών ασθενών του σε αντίθεση με την συμβατική τότε ιατρική που σκότωνε το 95% των ασθενών της.
Ωστόσο, σε αυτό το άρθρο παρουσιάζουμε άλλον έναν καταξιωμένο γιατρό, τον Δρ Τζον Σαρνο ο οποίος σπούδασε ορθοπεδικός και η κλινική του εμπειρία τον οδήγησε να προσεγγίσει τα σύνδρομα πόνου της σπονδυλικής στήλης τελείως διαφορετικά. Τα αποτελέσματα της μεθόδου που ανέπτυξε είναι εξαιρετικά και έχει θεραπεύσει χιλιάδες ασθενείς, αποκαθιστώντας την ποιότητα ζωής τους.
Όλα τα παρακάτω αποσπάσματα είναι από το βιβλίο του “Ο ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ” – “Κατανόηση των αιτιών και θεραπεία” Εκδ. ΡΕΩ (Μπορείτε να το βρείτε και στο Ιντερνετ και στα βιβλιοπωλεία). Σας συνιστούμε να το προμηθευτείτε γιατί είναι ένας θησαυρός γνώσης και οι πληροφορίες του είναι ανεκτίμητες. Εξάλλου περιέχονται και άλλες ζωτικές πληροφορίες για την μεθοδολογία του.
Ο ίδιος ο Δρ Σάρνο μας πληροφορεί ότι σε πολλές περιπτώσεις η ίδια η ανάγνωση του βιβλίου ήταν αρκετή για να απαλλάξει τον ασθενή από το πρόβλημα…

“Το βιβλίο αυτό διαδέχεται το προηγούμενο βιβλίο μου, με τίτλο “Η κυριαρχία της σκέψης στον πόνο της μέσης”, που εκδόθηκε το 1984 και περιγράφει μια διαταραχή, γνωστή με την ονομασία Σύνδρομο εξ Εντάσεως προκαλούμενης Μυοσίτιδας* (ΣΕΜ), το οποίο πιστεύω ότι αποτελεί την κύρια αι­τία της συνήθους επώδυνης προσβολής που εντοπίζεται στη μέση, τον αυχένα, τους ώμους, τους γλουτούς και τα άκρα. Στα χρόνια που μεσολάβησαν από την έκδοση του πρώτου βιβλίου, ανέπτυξα περαιτέρω και αποσαφήνισα τις απόψεις μου όσον αφορά στον τρόπο διάγνωσης και θεραπείας του ΣΕΜ. Τα νέα δεδομένα και τα συμπεράσματα βρίσκονται στο βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας.

Με την πάροδο των χρόνων, η συχνότητα εμφάνισης του συνδρόμου αυξήθηκε τόσο πολύ, ώστε το σύνδρομο είναι πλέον πρόβλημα δημόσιας υγείας μεγάλων διαστάσεων. Σύμφωνα με τις στατιστικές, περίπου το 8ο% του πληθυσμού έχει προσβληθεί του­λάχιστον μία φορά από αυτή την επώδυνη κατάσταση.

Δεν γνωρίζω κανέναν ασθενή με πόνο στον αυχένα, τους ώμους, τη μέση ή τους γλουτούς που να μην πιστεύει ότι ο πόνος του οφείλεται σε τραυματισμό, δηλαδή σε κάποιο «χτύπη­μα» που προκλήθηκε κατά τη διάρκεια σωματικής δραστηριότη­τας. «Χτύπησα την ώρα που έτρεχα (ή που έπαιζα μπάσκετ, τένις, μπόουλινγκ κτλ.)», ή «ο πόνος εμφανίστηκε μόλις σήκωσα την κορούλα μου» ή «όταν προσπάθησα να ανοίξω το παράθυρο που είχε φρακάρει», ή «πριν από δέκα χρόνια είχα ένα ατύχημα με το αυτοκίνητο και από τότε έχω επαναλαμβανόμενες κρίσεις πόνου στη μέση μου».

Η σύνδεση του πόνου με κάποιο τραυματισμό είναι βαθιά ριζωμένη στη συνείδηση μας. Φυσικά, αν ο πόνος εμφανισθεί τη στιγμή που κάποιος καταπιάνεται με μια σωματική δραστηριότη­τα, είναι αναμενόμενο να τον αποδώσει σε αυτή. (Όμως, όπως θα δούμε στη συνέχεια, η λογική αυτή σύνδεση είναι συχνά απατη­λή). Αυτή η διαδεδομένη άποψη, σύμφωνα με την οποία η μέση είναι ευπαθής και μπορεί να τραυματιστεί εύκολα, είναι άκρως επι­κίνδυνη για τον κόσμο, θα λέγαμε, καταστροφική.

Αυτή η νοοτροπία καλλιεργείται από τους γιατρούς και τους άλλους θεραπευτές εδώ και χρόνια. Υποτίθεται ότι ο πόνος της μέ­σης, του αυχένα, του ώμου και των γλουτών οφείλεται σε τραυματι­σμό ή σε ασθένεια της σπονδυλικής στήλης και άλλων οστών ή σε αδυναμία των μυών και των συνδέσμων που τα περιβάλλουν —χω­ρίς να υπάρχει επιστημονική επικύρωση των απόψεων αυτών.

Από την άλλη μεριά υπάρχει η δική μου άποψη, την οποία εφαρμόζω επί δεκαεπτά χρόνια, με πολύ ικανοποιητικά αποτε­λέσματα. Παρατήρησα ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, ο πόνος είναι απόρροια μιας κατάστασης των μυών, των νεύρων, των τενόντων και των συνδέσμων, που οφείλεται σε ένταση. Τα υψηλότατα ποσοστά επιτυχίας που δίνει το απλό, γρήγορο και ολοκληρωμένο θεραπευτικό πρόγραμμα που προτείνω είναι η κα­λύτερη απόδειξη.

Η εμμονή της ιατρικής με τη σπονδυλική στήλη οφείλεται στην ίδια τη θεμελιώδη θεώρηση της ιατρικής φιλοσοφίας και εκπαίδευσης. Ο προσανατολισμός της σύγχρονης ιατρικής είναι, ως επί το πλείστον, μηχανικός και δομικός. Το σώμα αντιμετωπί­ζεται ως εξαιρετικά περίπλοκη μηχανή και η ασθένεια ως δυσλει­τουργία της, που προκαλείται από μόλυνση, τραυματισμό, κληρο­νομικές ανωμαλίες, εκφυλισμό ή καρκίνο. Ταυτοχρόνως, η ιατρική κοινότητα είναι «ερωτευμένη» με τα εργαστήρια, πιστεύοντας ότι τίποτα δεν είναι έγκυρο αν δεν είναι δυνατό να δοκιμαστεί και να επιβεβαιωθεί εργαστηριακά. Η συμβολή του εργαστηρίου στην ιατρική πρόοδο είναι φυσικά αναμφισβήτητη (ας θυμηθούμε την πενικιλίνη και την ινσουλίνη), δυστυχώς όμως υπάρχουν και πράγ­ματα που δύσκολα διερευνώνται στο εργαστήριο. Ένα από αυτά είναι η νόηση και ο εγκέφαλος. Επίσης και τα συναισθήματα δεν προσφέρονται για πειραματισμούς με δοκιμαστικούς σωλήνες και μετρήσεις. Έτσι, η σύγχρονη ιατρική επιλέγει να τα αγνοεί, πεπει­σμένη ότι, ούτως ή άλλως, έχουν ελάχιστη σχέση με την υγεία ή την αρρώστια. Ως εκ τούτου, η πλειονότητα των γιατρών θεωρεί ό­τι τα συναισθήματα δεν συνεισφέρουν στην πρόκληση οργανικών διαταραχών, αν και υπάρχουν πολλοί που θα αναγνώριζαν ότι ενδεχομένως επιδεινώνουν μία ασθένεια που έχει ήδη εμφανιστεί και οφείλεται σε «οργανικά» αίτια. Γενικά, οι γιατροί αισθάνονται αμηχανία όταν αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα που συνδέεται με συγκινήσεις. Έχουν την τάση να διαχωρίζουν αυστηρά τα «πράγ­ματα του μυαλού» από τα «πράγματα του σώματος» και αισθάνο­νται άνετα μόνο όταν εμπλέκονται με τα τελευταία.

ΠΟΙΟΙ ΠΡΟΣΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΕΜ;

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το ΣΕΜ μας ακολουθεί από τη γέννηση μέχρι το θάνατο, μιας και εμφανίζεται ακόμα και σε παιδιά, αν και όχι πριν από τα πέντε ή τα έξι τους χρόνια. Ακόμα και οι λεγόμενοι «πόνοι ανάπτυξης» των παιδιών είναι στην πραγματικότητα σύνδρομο ΣΕΜ.

ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ ΤΟ ΣΕΜ

• ΟΙ ΜΥΕΣ

Ο ιστός που σχετίζεται κυρίως με το ΣΕΜ είναι ο μυικός εξού και η ονομασία Σύνδρομο εξ Εντάσεως προκαλούμενης Μυοσίτιδας. Οι μόνοι μύες που είναι ευάλωτοι στο ΣΕΜ είναι του αυχένα και όλοι οι μυς της πλάτης και των γλουτών οι οποίοι συνολικά αναφέρονται ως μύες στάσης.

• ΤΑ ΝΕΥΡΑ

Ο δεύτερος ιστός που εμπλέκεται στο Σύνδρομο είναι ο νευρικός ιστός, που συνήθως αναφέρεται ως περιφερειακά νεύρα. Όπως είναι αναμενόμενο, τα νεύρα που επηρεάζονται περισσότερο είναι εκείνα που βρίσκονται στους ευπαθείς μυς.

• ΤΕΝΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Στο Σύνδρομο περιλαμβάνονται και διάφορα είδη τενοντίτιδας, περιλαμβανομένου και του αγκώνα του τενίστα. Σύμφωνα με την εμπειρία μου όμως, το πιο συνηθισμένο σημείο που προσβάλλεται από τενοντίτιδα δεν είναι ο αγκώνας, αλλά το γόνατο.

Άλλες συνηθισμένα σημεία είναι το πόδι, ο αστράγαλος, ο Αχίλειος τένοντας και ο ώμος.

Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΟΥ ΣΕΜ

• Η ΞΑΦΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Ίσως ο πλέον συνηθισμένος και σίουρα τρομακτικότερος τρόπος εκδήλωσης του Συνδρόμου είναι η ξαφνική προσβολή. Εμφανίζεται χωρίς προειδοποίηση και ο πόνος είναι συνήθως εξουθενωτικός. Προσβάλλεται συνήθως η μέση, συμπεριλαμβανομένου των οσφυικών ή των γλουτιαίων μυών, ή και των δύο. Πολλές φορές οι ασθενείς αναφέρουν ότι τη στιγμή που εμφανίστηκε ο πόνος, άκουσαν κάποιου είδους θόρυβο σαν σπάσιμο , κροτάλισμα, ή σκάσιμο. Είναι σίγουροι ότι κάτι έχει σπάσει. Στην πραγματικότητα τίποτα τέτοιο δεν έχει συμβεί, αλλά ο ασθενής θα μπορούσε να ορκιστεί ότι έγινε κάποιου είδους ζημιά στον σκελετό του.

Άλλα μέρη ξαφνικών επεισοδίων που μπορούν να εμφανιστούν είναι στον αυχένα, τους ώμους και το πάνω τμήμα της πλάτης.

• Η ΣΤΑΔΙΑΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ

Στις περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις ΣΕΜ, ο πόνος εμφανίζεται και εξελίσσεται σταδιακά, χωρίς κάποιο δραματικό ξέσπασμα. Σε μερικές περιπτώσεις δεν υπάρχει κανένα επεισόδιο στο οποίο θα μπορούσε να αποδοθεί. Σε άλλες, προηγείται ένα συμβάν και ο πόνος ακολουθεί, είτε ώρες, είτε μέρες είτε εβδομάδες αργότερα.

• Η ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ

Είτε πρόκειται για ξαφνική είτε για σταδιακή εισβολή, πρέπει να αναρωτηθούμε για ποιο λόγο εμφανίζεται ο πόνος, τη στιγμή που εμφανίζεται. Μην ξεχνάτε ότι το πραγματικό συμβάν, ακόμα κι αν ήταν συνταρακτικό, δεν είναι παρά το έναυσμα. Η απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα, πρέπει φυσικά να αναζητηθεί στην ψυχολογική κατάσταση του καθενός. Μερικές φορές η αιτία είναι προφανής: κάποιο οικονομικό πρόβλημα, μία ασθένεια, ακόμα και ένα γεγονός που κανονικά θεωρείται ευχάριστο, όπως ο γάμος ή η γέννηση ενός παιδιού. Είχα αρκετούς ασθενείς με ιδιαίτερα αντα­γωνιστικό χαρακτήρα των οποίων ο πόνος εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια μιας αθλητικής αναμέτρησης, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια ενός αγώνα τένις. Φυσικά, συμπέραναν ότι «χτύπησαν» κατά τον αγώνα. Όταν συνειδητοποίησαν ότι είχαν ΣΕΜ, παραδέ­χτηκαν ότι είχαν μεγάλο άγχος για την αναμέτρηση.

Δεν είναι οι περιστάσεις αυτές καθαυτές που καθορίζουν την πιθανή εκδήλωση μιας σωματικής αντίδρασης, αλλά ο βαθμός του άγχους και του θυμού που γεννιέται με αφορμή τις περιστάσεις. Σημασία έχει το συναίσθημα που προκύπτει και καταστέλλεται, καθώς έχουμε την τάση να καταπνίγουμε τα συναισθήματα τα

οποία προκαλούν δυσαρέσκεια, πόνο ή ντροπή. Αυτά τα κατα­πιεσμένα συναισθήματα είναι ο παράγοντας που προκαλεί το ΣΕΜ και άλλες ανάλογες διαταραχές. Άγχος και θυμός είναι δύο από αυτά τα συναισθήματα που θα προτιμούσαμε να μην βιώνουμε, και έτσι το μυαλό προσπαθεί να τα κρατά, όταν μπορεί, στην πε­ριοχή του υποσυνείδητου. Όλα αυτά αναλύονται περισσότερο στο κεφάλαιο «Η ψυχολογία του ΣΕΜ». (Σημείωση Ο θυμός είναι φυσιολογικό και υγιές συναίσθημα το οποίο πρέπει να εκδη­λώνεται και να εκτονώνεται, όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν (μέσα στα πλαίσια της κοινωνικής συμβίωσης και ανεκτικότητας). Σε αντίθετη περίπτωση κατα­πιέζεται, απωθείται στο ασυνείδητο και προκαλεί είτε μόνιμη οργή και ευερεθι­στότητα είτε κατάθλιψη. Οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται και αποφεύγουν να εκφράσουν ανοικτά τον θυμό τους με αποτέλεσμα να τον καταστέλλουν. Η στάση αυτή εδραιώνεται στη νηπιακή και πρώτη παιδική ηλικία, δηλαδή στην κρίσιμη περίοδο διαμόρφωσης του χαρακτήρα, και οφείλεται αφενός στην ανα­τροφή τους, η οποία απαγόρευε κάθε εκδήλωση επιθετικότητας, και αφετέρου στον φόβο τους ότι οποιαδήποτε έκφραση οργής προς τους γονείς θα είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν για πάντα την αγάπη τους.)

Φυσικά, υπάρχουν και ασθενείς που ισχυρίζονται ότι: «Δεν υπήρχε κανένα απολύτως πρόβλημα στη ζωή μου, τη στιγμή που εμφανίστηκε το πρόβλημα». Όταν, όμως, υπεισέλθουμε στις λεπτομέρειες και στα προβλήματα της καθημερινότητας, γίνε­ται φανερό ότι το συγκεκριμένο άτομο βιώνει διαρκώς άγχος. Πιστεύω ότι αυτοί οι άνθρωποι συσσωρεύουν συνεχώς άγχος το οποίο όταν ξεπεράσει κάποιο όριο πυροδοτείται η έναρξη των συ­μπτωμάτων τους. Αν κάποιος τους επισημάνει αυτή την κατάστα­ση, δεν δυσκολεύονται ιδιαίτερα να αναγνωρίσουν ότι ανήκουν στο είδος των τελειομανών και υπεύθυνων ανθρώπων, που υποσυ­νείδητα αναπτύσσουν έντονο άγχος και θυμό εξαιτίας της πίεσης που υφίστανται στην καθημερινή τους ζωή.

• Η ΒΡΑΔΥΦΛΕΓΗΣ ΕΚΡΗΞΗ

Υπάρχει άλλη μία ενδιαφέρουσα μορφή εκδήλωσης του συνδρό­μου που παρατηρείται εξίσου συχνά. Στην περίπτωση αυτή, οι ασθενείς, αφού περάσουν μια ιδιαίτερα πιεστική περίοδο που διαρκεί εβδομάδες ή και μήνες, όπως μια αρρώστια στην οικογέ­νεια ή μια οικονομική κρίση, χωρίς να παρουσιάσουν οργανικό πρόβλημα, μία ή δύο εβδομάδες αργότερα προσβάλλονται από πόνο στη μέση, είτε απότομα είτε σταδιακά. Δηλαδή, ενώ στάθη­καν στο ύψος των περιστάσεων αντιμετωπίζοντας επιτυχώς τη δυσκολία, μόλις η τελευταία παρέρχεται, εμφανίζεται ο πόνος, ενδεχομένως ως αντίδραση στο συσσωρευμένο άγχος που απειλεί να τους κατακλύσει.

Αν δούμε το θέμα από μια άλλη οπτική γωνία, ίσως κατά τη διάρκεια της κρίσης δεν αρρώστησαν διότι όλη η συναισθηματική τους ενέργεια αναλώθηκε στην προσπάθεια να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.

Μια τρίτη πιθανότητα είναι να προκαλεί η κατάσταση αρκετό συναισθηματικό πόνο και να αποσπά την προσοχή του ασθενούς σε τέτοιο σημείο, ώστε να μη χρειάζεται ο σωματικός πόνος για να στρέφει την προσοχή του μακριά από τα καταπιεσμένα και ανεπι­θύμητα συναισθήματα, όπως το άγχος και ο θυμός. Αν η δυστυχία που αισθάνεται είναι αρκετή, δεν έχει ανάγκη άλλων μηχανισμών για τον περισπασμό της προσοχής του.

Όποια κι αν είναι η ψυχολογική της εξήγηση, η αντίδραση που περιγράψαμε είναι συνηθισμένη κι είναι σημαντικό να την αναγνωρίζουμε, ώστε να μην αποδίδουμε τον πόνο της μέσης σε σωματικά αίτια.

• ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΩΝ ΔΙΑΚΟΠΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ

Η δημιουργία άγχους εξαρτάται κυρίως από τα επιμέρους στοι­χεία της δομής της προσωπικότητας μας. Οι ασθενείς συχνά ανα­φέρουν ότι προσβάλλονται σχεδόν πάντα από επώδυνα επεισόδια όταν βρίσκονται σε διακοπές ή ότι, αν ο πόνος έχει ήδη εκδηλωθεί, επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια του Σαβ βατοκύ ριακου. Για ο­ρισμένους, η αιτία είναι προφανής: η απομάκρυνση από την εργα­σία ή την επιχείρηση που έχουν τους δημιουργεί τεράστιο άγχος. Η εικόνα αυτών των ασθενών μοιάζει κάπως με τη βραδυφλεγή αντίδραση που περιγράψαμε προηγουμένως. Όσο βρίσκονται στην απασχόληση τους, «εκτονώνουν» το άγχος τους. Όταν όμως απομακρύνονται, ενώ υποτίθεται ότι θα ξεκουραστούν, το άγχος συσσωρεύεται και εμφανίζονται συμπτώματα.

• ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΩΝ ΓΙΟΡΤΩΝ

Ακούμε ή διαβάζουμε συχνά ότι οι γιορτές δημιουργούν στρες. Μια περίοδος που θα έπρεπε να ισοδυναμεί με χαλάρωση και διασκέδαση αποδεικνύεται συνήθως δυσάρεστη για ορισμένους ανθρώπους. Ο αριθμός των ασθενών που αναφέρουν ότι το ΣΕΜ εμφανίστηκε λίγο πριν, κατά τη διάρκεια ή λίγο μετά τις εορταστι­κές περιόδους είναι πολύ μεγάλος.

Ο λόγος είναι προφανής: αυτές οι γιορτές συνοδεύονται από πολλή δουλειά, ειδικά για τις γυναίκες, οι οποίες, σύμφωνα με τις συνήθειες της χώρας μας, αναλαμβάνουν την ευθύνη να οργανώ­σουν και να προετοιμάσουν τις γιορτινές δραστηριότητες. Επιπλέ­ον, όλα αυτά είναι κοινωνικά απαραίτητο να γίνονται με χαμόγελο και ευχάριστη διάθεση. Δυστυχώς, οι περισσότερες γυναίκες συνή­θως αγνοούν εντελώς ότι αυτή η συμπεριφορά, που κατά κάποιο τρόπο τους επιβάλλεται, τους δημιουργεί τεράστια πίεση και γι’ αυτό εκπλήσσονται όταν ξαφνικά εμφανίζεται ο πόνος.

Ανακεφαλαιώνοντας, θα πούμε ότι το Σύνδρομο εξ Εντάσεως προ­καλούμενης Μυοσιτίδας προσβάλλει τους μυς στάσης, τα νεύρα που βρίσκονται μέσα και γύρω τους και διάφορους τένοντες και συνδέσμους των άνω και κάτω άκρων. Οι πληγείσες περιοχές πο­νούν και ενίοτε προκαλούν αίσθημα μυρμηγκιάσματος και/ή αδυ­ναμίας. Οι μορφές και τα σημεία όπου εμφανίζονται τα συμπτώμα­τα είναι πολλά. Σημαντική επίσης διαφοροποίηση παρουσιάζεται ως προς την ένταση του πόνου, που ποικίλλει από ήπια ενόχληση έως ολική σχεδόν ανικανότητα.

Ο ασθενής με ΣΕΜ υποφέρει από επεισόδια που επαναλαμ­βάνονται, φοβάται διαρκώς την ενδεχόμενη επανεμφάνιση τους, αναστέλλει ή περιορίζει τη σωματική του δραστηριότητα, οι δε συμβατικές θεραπείες στις οποίες υποβάλλεται αποτυγχάνουν.

Τα συμπτώματα του πόνου, του μουδιάσματος, του μυρμη­γκιάσματος και της αδυναμίας προκαλούνται από τον εγκέφαλο, προκειμένου το άτομο να αυθυποβάλλεται πιστεύοντας ότι υπο­φέρει από κάποιο οργανικό πρόβλημα. Για τους περισσότερους ανθρώπους, γιατρούς και μη, «οργανικό πρόβλημα» σημαίνει τραυματισμό, αδυναμία, ανικανότητα, εκφυλισμό, ή συνδυασμό των προηγουμένων. Ο πόνος συχνά ξεκινά ταυτόχρονα και αποδί­δεται σε κάποια σωματική δραστηριότητα, όσο πιο έντονη, τόσο πιο εύκολα πιστευτή. Ο ασθενής δεν μπορεί παρά να συμπεράνει ότι συνέβη κάποιος τραυματισμός ή μετατόπιση σπονδύλου. Εξού και η συνηθισμένη περιγραφή του γεγονότος με την πρόταση «Μου βγήκε η μέση».

Σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της άποψης περί της δομικής βλάβης παίζει η πανίσχυρη τάση των ανθρώπων να αυτοπρογραμματίζονται να φοβούνται διάφορα απλά και συνηθισμένα πράγ­ματα, όπως να κάθονται, να στέκονται όρθιοι, να σκύβουν ή να σηκώνουν βάρος.

Η τελική συνέπεια των συμπτωμάτων, των φόβων και των αλ­λαγών στον τρόπο ζωής και τις καθημερινές δραστηριότητες είναι η δημιουργία ενός ατόμου, που όλη του η προσοχή είναι στραμμέ­νη στο σώμα του. Όπως θα φανεί στη συνέχεια, αυτός ακριβώς είναι ο σκοπός του Συνδρόμου: να δημιουργήσει δηλαδή έναν αντι­περισπασμό, ώστε ο ασθενής να αποφύγει να βιώσει ανεπιθύμητα συναισθήματα. Το αντίτιμο φαίνεται βαρύ, ωστόσο οι βαθύτερες διεργασίες του νου δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητές και μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε για τον βαθμό στον οποίο απο­στρέφεται αυτά τα τρομακτικά και επώδυνα συναισθήματα.

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΕΜ

ΕΝΤΑΣΗ

Ο όρος ένταση αναφέρεται σε συναισθήματα που γεννιούνται στο ασυνείδητο και σε μεγάλο βαθμό παραμένουν εκεί. Αυτά τα συναισθήματα είναι αποτέλεσμα μιας σύνθετης αλληλεπίδρασης μεταξύ διαφορετικών περιοχών του νου και ανάμεσα στο νου και τον εξωτερικό κόσμο.

Πολλά από αυτά είναι δυσάρεστα και οδυνηρά, είτε προκαλούν στενοχώρια και αίσθημα ντροπής, επομένως κατά κάποιο τρόπο απορριπτέα από εμάς και/ή από την κοινωνία κι έτσι τα απωθούμε (καταπιέζουμε). Πρόκειται για άγχος, θυμό και αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης (αισθήματα κατωτερότητας). Καταπιέζονται διότι το μυαλό μας δεν θέλει να τα βιώσουμε, ούτε να γίνουν αντιληπτά από τους άλλους. Είναι πιθανόν ότι, αν μας δινόταν η ευκαιρία μιας συνει­δητής επιλογής, οι περισσότεροι θα αποφασίζαμε να τα αντιμε­τωπίσουμε. Όμως, λόγω της ιδιοσυστασίας του ανθρώπινου νου, τέτοιου είδους συναισθήματα απωθούνται αμέσως και αυτομάτως. Δεν υπάρχει δυνατότητα επιλογής.

Συμπερασματικά λοιπόν, θα λέγαμε ότι η όρος ένταση χρησι­μοποιείται εδώ, αναφερόμενος σε καταπιεσμένα και μη αποδεκτά συναισθήματα.

ΣΤΡΕΣ

Ο όρος στρες συγχέεται συνήθως με την ένταση και συνήθως συμπεριλαμβάνει οτιδήποτε συναισθηματικά αρνητικό. Εγώ τον χρησιμοποιώ όταν θέλω να αναφερθώ σε οποιοδήποτε παράγο­ντα, επιρροή ή κατάσταση θέτει σε δοκιμασία, καταπονεί ή, με ο­ποιοδήποτε τρόπο, πιέζει το άτομο. Μπορούμε να καταπονηθούμε (στρεσαριστούμε) σωματικά ή συναισθηματικά. Η υπερβολική ζέ­στη ή το υπερβολικό κρύο είναι φυσικοί στρεσογόνοι παράγοντες, ενώ μια απαιτητική δουλειά ή τα διάφορα οικογενειακά προβλήματα, συναισθηματικοί. Το στρες που συνδέεται με το ΣΕΜ προκαλεί συναισθηματικές αντιδράσεις που πρέπει να καταπιεστούν.

Η εργασία του δρ. Χανς Σέλιε είναι η πρώτη που επισήμανε την επίδραση του στρες στο σώμα. Η έρευνα και το συγγραφικό του έργο υπήρξαν γόνιμα και συγκαταλέγονται στα μεγάλα ιατρι­κά επιτεύγματα του 20ού αιώνα. Ο ορισμός του δρ. Σέλιε για το βιολογικό στρες είναι ο εξής: «η μη συγκεκριμένη αντίδραση του σώματος σε οτιδήποτε απαιτείται από αυτό».

Το στρες μπορεί να οφείλεται είτε σε εξωτερικούς είτε σε ε­σωτερικούς παράγοντες. Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται η εργασία, τα οικονομικά προβλήματα, μια ασθένεια, η αλλαγή εργασιακού περιβάλλοντος, η μετακόμιση, οι απαιτήσεις που δημιουργούνται από τη φροντίδα παιδιών ή γονέων. Ωστόσο, οι εσωτερικοί παράγοντες φαίνεται ότι παίζουν σημαντικότερο ρόλο στη δημιουργία έντασης. Είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικό­τητας του καθενός, για παράδειγμα, η ευσυνειδησία, η τελειομα­νία, η ανάγκη διάκρισης κ.ο.κ. Οι άνθρωποι θεωρούν συχνά ότι η πολύ πιεστική εργασία που κάνουν τους προκαλεί ένταση. Αν όμως, δεν ήταν τόσο ευσυνείδητοι, προσπαθώντας να ανταποκρι­θούν όσο καλύτερα γίνεται, αν δεν προσπαθούσαν να πετύχουν, να τα καταφέρουν και να διαπρέψουν, δεν θα εμφανιζόταν έντα­ση. Συχνά, αυτού του είδους οι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ανταγωνι­στικοί και αποφασισμένοι να επιτύχουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι επικρίνουν τον εαυτό τους περισσότερο από ό,τι τους επικρίνουν οι άλλοι.

Το τμήμα της προσωπικότητας μας, το οποίο γνωρίζουμε, εδρεύ­ει στο συνειδητό. Περιλαμβάνει τα συναισθήματα που μπορούμε να νιώσουμε, όπως τη θλίψη, τη χαρά, την αγαλλίαση ή την κα­τάθλιψη. Γνωρίζουμε επίσης κατά πόσον είμαστε ευσυνείδητοι, εργατικοί, καταναγκαστικοί, τελειομανείς ή ευσυγκίνητοι. Ίσως πάλι διαπιστώνουμε ότι είμαστε συχνά ευερέθιστοι ή ότι χρειάζε­ται να δείξουμε παρρησία. Κάποιος μπορεί να αισθάνεται έντονα και συνειδητά την υπεροχή της αρρενωπότητάς του και να είναι υπερήφανος γι’ αυτήν. Όλα αυτά συναποτελούν τη σφαίρα του συ­νειδητού και φαίνεται να καθορίζουν τι κάνουμε στη ζωή μας και πώς χειριζόμαστε τον εαυτό μας. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Συ-χνά, αυτά τα εξωτερικά χαρακτηριστικά αποτελούν αντανάκλαση εσωτερικών ωθήσεων, τις οποίες ενδεχομένως αγνοούμε εντελώς. Είναι λοιπόν απαραίτητο να εξετάσουμε και το υποσυνείδητο, κά­τι που θα κάνουμε αμέσως μετά.

ΤΟ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟ

Η λέξη ασυνείδητο στην αγγλική γλώσσα ερμηνεύεται και με ένα δεύτερο μάλλον ατυχή ορισμό, ως η κατάσταση ελλείψεως επαφής με το περιβάλλον, όπως κατά τη διάρκεια του ύπνου ή σε περίπτω­ση εγκεφαλικής βλάβης. Ωστόσο, στα πλαίσια της βιβλιογραφίας της Ψυχολογίας, ο όρος ασυνείδητο έχει καθιερωθεί να αναφέρε­ται σε εκείνο το τμήμα της συναισθηματικής δραστηριότητας, το οποίο συνήθως αγνοούμε. Επομένως, αυτόν θα πρέπει να χρησιμο­ποιούμε όταν αναφερόμαστε σε συναισθήματα. Ο όρος υποσυνεί­δητο είναι πιθανώς σαφέστερος και θα τον χρησιμοποιούμε όταν αναφερόμαστε σε πράγματα που βρίσκονται πέρα από το επίπεδο της συνειδητότητας, αλλά δεν είναι συναισθήματα.

Το ασυνείδητο είναι υπόγειο, είναι το βασίλειο του κρυφού και του μυστηριώδους, το μέρος όπου βρίσκονται συναισθήματα κάθε είδους, χωρίς να είναι απαραίτητα λογικά ή αγαθά όλα τους, και μερικά από αυτά μάλιστα είναι πράγματι τρομακτικά. Κά­ποιους υπαινιγμούς για τη φύση των πραγμάτων που κατοικούν στο ασυνείδητο βρίσκουμε στα όνειρα μας. Όπως είπε κάποιος, όταν πηγαίνουμε για ύπνο το βράδυ, γινόμαστε όλοι, ήσυχα και εκ του ασφαλούς, παράφρονες. Τότε μπορούν να εμφανιστούν, απαλ­λαγμένα από τον έλεγχο του συνειδητού, τα κατάλοιπα της παιδι­κής, πρωτόγονης, άγριας συμπεριφοράς, που αποτελούν μέρος του συναισθηματικού μας κόσμου. Το ασυνείδητο είναι η αποθήκη όλων των συναισθημάτων μας, ασχέτως αν οι ίδιοι ή η κοινωνία τα αποδέχεται. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να γνωρίζουμε για το ασυνείδητο, διότι οτιδήποτε συμβαίνει εκεί ίσως ευθύνεται για τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μας, που μας οδηγούν στις όποιες καθημερινές συμπεριφορές. Το ΣΕΜ και άλλες παρόμοιες διαταραχές προέρχονται από το ασυνείδητο.

Η συντριπτική πλειοψηφία της συναισθηματικής και πνευμα­τικής δραστηριότητας λαμβάνει χώρα πέρα από το επίπεδο του συνειδητού κι αυτό είναι ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον γεγονός. Ο

ανθρώπινος νους μοιάζει με το παγόβουνο: το τμήμα το οποίο γνω­ρίζουμε, δηλαδή το συνειδητό, αντιπροσωπεύει ένα πολύ μικρό μέ­ρος του συνόλου. Στο χώρο του υποσυνείδητου συμβαίνουν όλες οι περίπλοκες διαδικασίες που μας επιτρέπουν, για παράδειγμα, να παράγουμε γραπτό και προφορικό λόγο, να σκεπτόμαστε, να αναπτύσσουμε λογικά επιχειρήματα ή να θυμόμαστε. Δηλαδή, με λίγα λόγια, τα περισσότερα από τα πράγματα τα οποία μας προσ­διορίζουν ως ανθρώπινα όντα. Η ικανότητα μας να κατανοούμε τα πράγματα που βλέπουμε, να αναγνωρίζουμε πρόσωπα και δε­κάδες άλλες πνευματικές δραστηριότητες, τις οποίες θεωρούμε δε­δομένες, είναι αποτέλεσμα εγκεφαλικών διαδικασιών, τις οποίες δεν γνωρίζουμε.

Είναι πολύ πιθανόν ότι η πλειοψηφία των συναισθηματικών αντιδράσεων συμβαίνει στο ασυνείδητο. Τα συναισθήματα που υπάρχουν εκεί παραμένουν επειδή καταπιέζονται. Αυτά ακριβώς ευθύνονται για την αλληλουχία των γεγονότων που προκαλεί ΣΕΜ. Πρόκειται για μία διεργασία που ξεκινά και ολοκληρώνεται στο ασυνείδητο.

ΧΑΜΗΛΗ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ

Πιθανόν, για τους περισσότερους από εμάς, η επιτακτική ανάγκη να τα καταφέρουμε , να επιτύχουμε και να διαπρέψουμε είναι η αντανάκλαση βαθιά ριζωμένων αισθημάτων κατωτερότητας. Αυτή η ανάγκη να εκπληρώσουμε ιδανικά κάποιον ρόλο, όπως του τέλειου γονιού, μαθητή ή εργαζόμενου, απ’ όπου κι αν προέρχεται, είναι πολύ κοινό χαρακτηριστικό των ανθρώπων που υποφέρουν από ΣΕΜ.

ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΘΥΜΟΣ

Από την αρχή της ενασχόλησής μου με το ΣΕΜ, ήταν προφανές ότι αυτά τα χαρακτηριστικά είναι κοινά στις περισσότερες προσωπικότητες των ασθενών. Ακόμα και εκείνοι που αρνούνταν πεισματικά ότι είχαν οποιοδήποτε από τα χαρακτηριστικά αυτά τελικά παραδέχονταν ότι βασανίζονται από πολλές ανησυχίες, αλλά προτιμούσαν να το αρνούνται και να τις «διώχνουν από το μυαλό τους».

ΝΑΡΚΙΣΙΣΜΟΣ

Περιγράψαμε παραπάνω τον ρόλο της χαμηλής αυτοεκτίμησης σε σχέση με το ΣΕΜ. Ένα άλλο βαθιά θαμμένο συναίσθημα, που εμ­φανίζει κάποιες αναλογίες και είναι εξίσου σημαντικό, είναι ο ναρ­κισσισμός. Πρόκειται για την τάση του ανθρώπου να ερωτεύεται τον εαυτό του και να γίνεται σε υπερβολικό βαθμό εγωκεντρικός.

ΘΥΜΟΣ

Κάποιος βαθμός ναρκισσισμού υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους, αλλά μόνο όταν είναι υπερβολικός μπορεί να δημιουργήσει προ­βλήματα, καθώς κάνει το άτομο να είναι ιδιαίτερα οξύθυμο και να απογοητεύεται από την επαφή του με τους υπόλοιπους, που δεν εκπληρώνουν τις επιθυμίες του ή δεν τις εκπληρώνουν όπως θα ήθελε. Το αποτέλεσμα είναι θυμός και μάλιστα, αν το άτομο έχει έντονο ναρκισσισμό, μπορεί να είναι διαρκώς θυμωμένο, αλλά να μην το γνωρίζει. Αυτό που συμβαίνει με το άγχος, συμβαίνει και στην περίπτωση του θυμού: το άτομο τον απωθεί και τον καταπιέ­ζει στο ασυνείδητο.

Εδώ συναντάμε κάτι που φαινομενικά είναι παράδοξο. Αφε­νός υποφέρουμε από χαμηλή αυτοεκτίμηση και αφετέρου εξαιτίας του ναρκισσισμού συμπεριφερόμαστε συναισθηματικά ως απόλυ­τοι μονάρχες. Η κατάσταση θυμίζει την ιστορία με τον πρίγκηπα και τον φτωχό, που τελικά είναι ένα και το αυτό πρόσωπο. Αυτά τα διαμετρικά αντίθετα συναισθήματα είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, όσο και αν μας φαίνεται παράξενο να υφίστανται ταυτοχρόνως.

Είναι ένα φαινόμενο τυπικό στον ανθρώπινο νου, που μοιάζει να είναι μια αποθήκη συχνά συγκρουόμενων συναισθημάτων και τάσεων, τα περισσότερα απ’ τα οποία αγνοούμε εντελώς.

ΑΠΩΘΗΣΗ

Θυμάμαι μια μητέρα που μου αφηγήθηκε με περηφάνια πώς σταμάτησε τις κρίσεις οργής του δεκαπέντε μηνών παιδιού της. Ο «σοφός» οικογενειακός γιατρός πρότεινε να ρίχνει παγωμένο νερό στο πρόσωπο του παιδιού, όποτε το έπιανε κρίση. Η μέθοδος απέδωσε απόλυτα: το παιδί έπαψε να παθαίνει κρίσεις οργής. Σε ηλικία δεκαπέντε μηνών είχε ήδη μάθει την τεχνική της απώθη­σης. Προγραμματίστηκε να καταπιέζει τον θυμό του, φοβούμενο τις πολύ δυσάρεστες συνέπειες και έτσι αυτό το αμφιβόλου αξίας ταλέντο θα το συνόδευε σε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Τώρα, όπο­τε αντιμετωπίζει απογοητεύσεις, ενοχλήσεις, ίσως και εξοργιστικές καταστάσεις, όλο αυτό το πλήθος πραγμάτων που συμβαίνουν στους ανθρώπους κάθε μέρα, αυτομάτως εσωτερικεύει τον φυσικό του θυμό. Ο θυμός αυτός συσσωρεύεται, με αποτέλεσμα να παθαί­νει ΣΕΜ ή κάποια παρόμοια σωματική αντίδραση εξαιτίας του.

Η ιστορία αυτή υποδεικνύει μία από τις αιτίες της ανάγκης μας να απωθούμε συναισθήματα: την αθώα, γονική επιρροή. Ίσως πρόκειται για τον πιο συνηθισμένο λόγο, για τον οποίο μαθαίνει κανείς να καταπιέζεται. Στην προσπάθεια τους να κάνουν τα παι­διά τους καλούς ανθρώπους, οι γονείς, χωρίς πρόθεση βέβαια, διαμορφώνουν τις συνθήκες για την δημιουργία ψυχολογικών προ­βλημάτων που θα εμφανισθούν αργότερα.

Αν το σκεφτεί κανείς, υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποί­ους απωθούμε τον θυμό μας, όλοι λογικοί και, κυρίως, ασυνείδη­τοι. Κάθε άνθρωπος επιθυμεί να αρέσει και να τον αγαπούν. Κανέ­νας δεν θέλει να τον αποδοκιμάζουν κι έτσι απωθεί τα συναισθή­ματα που οδηγούν σε δυσάρεστη συμπεριφορά. Δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε, αλλά ασυνείδητα φοβόμαστε την αντεκδίκηση. Οι οικογενειακές και οι κοινωνικές επιταγές μας δίνουν ισχυρά κίνητρα να μην εκφράζουμε θυμό. Πρόκειται για κάτι που εμπε­δώνουμε από την παιδική ακόμα ηλικία. Διαπιστώνουμε, πάντα ασυνείδητα, ότι ο θυμός είναι συνήθως ανάρμοστος, ότι οφείλεται σε ερεθίσματα που δεν θα έπρεπε να μας κάνουν να θυμώνουμε κι έτσι τον καταπιέζουμε (τον απωθούμε). Ενστικτωδώς αισθανό­μαστε ότι ο θυμός είναι εξευτελιστικός αλλά και —κάτι ίσως πιο ισχυρό— ότι μας κάνει να χάνουμε τον έλεγχο. Αυτό το τελευταίο είναι που δεν μπορεί να αντέξει το άτομο με προσωπικότητα τύ­που ΣΕΜ. Όλα αυτά συμβαίνουν ασυνείδητα κι έτσι αγνοούμε την ανάγκη να απωθήσουμε τον θυμό μας. Αντ’ αυτού, παρουσιάζουμε ένα σωματικό σύμπτωμα, για παράδειγμα, ΣΕΜ ή κάποια γαστρεντερική διαταραχή.

Η ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΜΥΝΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΑΠΩΘΗΜΕΝΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ

Οι άμυνες εναντίον των απωθημένων συναισθημάτων λειτουρ­γούν αποσπώντας την προσοχή κάποιου από τα συναισθήματα που κρατούνται κρυμμένα στο ασυνείδητο. Οι ασθενείς περιγρά­φουν τη διαδικασία χρησιμοποιώντας διάφορες μεταφορές όπως: ότι η άμυνα λειτουργεί ως καμουφλάζ, ως παραπλάνηση, ως αντι­περισπασμός. Για να επιτύχει τον στόχο της, πρέπει να αποσπάσει την προσοχή του ασθενούς και λειτουργεί ακόμα καλύτερα, αν μο­νοπωλήσει το ενδιαφέρον του απόλυτα, δηλαδή αν γίνει εμμονή. Αυτός είναι ο λόγος που οι σωματικές άμυνες είναι τόσο αποτελε­σματικές: έχουν τη δυνατότητα να τραβούν πλήρως την προσοχή κάποιου, ιδιαίτερα αν είναι επώδυνες, τρομακτικές και τον καθι­στούν ανίκανο. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με το ΣΕΜ.

Ο συνήθης πόνος της μέσης, του αυχένα και των ώμων έλα­βε διαστάσεις επιδημίας στις Ηνωμένες Πολιτείες τα τελευταία τριάντα χρόνια, επειδή έγινε η προτιμητέα άμυνα των ανθρώπων έναντι των απωθημένων (καταπιεσμένων) συναισθημάτων τους. Το χαρακτηριστικό του αποτελεσματικού καλού καμουφλάζ είναι ότι κανείς δεν το αναγνωρίζει ως τέτοιο, κανείς δεν καταλαβαίνει ότι κρύβει κάτι. Το ίδιο συμβαίνει και με όσους υποφέρουν από αυτά τα επώδυνα σύνδρομα, αφού σχεδόν κανείς δεν μπορεί καν να φαντασθεί ότι συνδέονται με συναισθηματικούς παράγοντες. Αντιθέτως, όλοι σχεδόν νομίζουν ότι οφείλονται είτε σε τραυμα-τισμό, είτε σε εκ γενετής ή εκφυλιστικά προβλήματα της σπονδυ­λικής στήλης. Αφετέρου υπάρχει μια δεύτερη ομάδα διαταραχών που περιλαμβάνονται στο ΣΕΜ και θεωρείται ότι οφείλονται σε προβλήματα των μαλακών ιστών (μεταξύ άλλων ινομυαλγία,* ινοσίτιδα, μυοπεριτονίτιδα), αλλά αποδίδονται επίσης σε τραυμα­τισμό, μυϊκή ανεπάρκεια και τα συναφή — δηλαδή πρόκειται για ένα τέλειο καμουφλάζ. Όσο η προσοχή του ανθρώπου παραμένει εστιασμένη στον πόνο, δεν υπάρχει κίνδυνος να αποκαλυφθεί κα­νένα συναίσθημα.

Έχω επανειλημμένως παρατηρήσει, ότι, όσο πιο επώδυνο εί­ναι το απωθημένο συναίσθημα, τόσο πιο έντονος είναι ο πόνος του ΣΕΜ. Για παράδειγμα, ο ασθενής που ανακαλύπτουμε ότι έχει συσσωρεύσει τεράστια ποσότητα οργής, ως αποτέλεσμα παιδικής κακοποίησης, συνήθως πάσχει από οξύ, εξουθενωτικό πόνο, από τον οποίο απαλλάσσεται μόνον όταν του δοθεί η ευκαιρία να εκ­φράσει την τρομερή, συσσωρευμένη του οργή, που έχει επί χρόνια καταλάβει το ασυνείδητο του — άλλη μία απόδειξη ότι ο θυμός μπορεί να προκαλέσει ΣΕΜ.

ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΙΣΟΔΥΝΑΜΕΣ ΤΟΥ ΣΕΜ

Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, υπάρχουν κι άλλες σωματι­κές διαταραχές που εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό με το ΣΕΜ. Ορί­στε ένας κατάλογος με τις πιο συνηθισμένες:

• Γαστρικές διαταραχές
• Πεπτικό έλκος
• Διαφραγματοκήλη
• Σπαστική κολίτιδα
• Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
• Αλλεργική ρινίτιδα
• Άσθμα
• Προστατίτιδα
• Πονοκέφαλος τάσης
• Ημικρανία
• Έκζεμα
• Ψωρίαση
• Ακμή, εξανθήματα
• Ζαλάδες
• Εμβοές
• Συχνουρία

Διαβάστε στο Αφιέρωμά μας : Ολιστική Ιατρική – Κατανοώντας τη Γλώσσα της Ασθένειας τις πιθανές ψυχολογικές αιτίες των παραπάνω συμπτωμάτων.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ ΣΤΟ ΣΕΜ

Η σοβαρότητα του ΣΕΜ δεν μετράται μόνο από τον βαθμό οξύτη­τας του πόνου, αλλά κι από τον βαθμό της σωματικής αναπηρίας που προκαλεί. Ποια πράγματα φοβάται ή δεν μπορεί να κάνει ο ασθενής; Η αναπηρία ίσως είναι σημαντικότερη από τον πό­νο, διότι καθορίζει τη δυνατότητα του ατόμου να ανταποκριθεί στις προσωπικές, επαγγελματικές, κοινωνικές και αθλητικές του δραστηριότητες.

Μακροπρόθεσμα, ο φόβος και η εμμονή με τον περιορισμό των σωματικών δραστηριοτήτων λειτουργεί αποτελεσματικότερα ως ψυχολογική άμυνα από ό,τι ο πόνος. Ένα έντονο επεισόδιο πόνου θα περάσει σε λίγες μέρες. Αν, όμως, το άτομο αποφεύγει να κάνει διάφορα πράγματα φοβούμενο μήπως προκαλέσει ένα νέο επεισόδιο ή επειδή πιστεύει ότι η δραστηριότητα θα του προ­ξενήσει οπωσδήποτε πόνο, ακόμα κι αν δεν είναι έντονος, τότε η ενασχόληση με το σώμα καταντά συνεχής και ο μηχανισμός της άμυνας λειτουργεί μονίμως. Αυτός είναι ο πιο σημαντικός παρά­γοντας για την πλειοψηφία των ασθενών με τους οποίους εργά­στηκα. Ελάχιστοι είναι οι ασθενείς που ανέφεραν ότι δεν έχουν κανέναν σωματικό περιορισμό κι ότι ο πόνος είναι το μοναδικό τους πρόβλημα. Οι περισσότεροι φοβούνται την κίνηση, γεγονός που διαιωνίζει το πρόβλημα, προκαλεί επιπλέον άγχος και συχνά οδηγεί σε κατάθλιψη. Στην πραγματικότητα αυτό που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι η σωματοφοβία, δηλαδή ο φόβος για τη σωματική δραστηριότητα.

Ο βαθμός της εμμονής του ασθενούς με τα συμπτώματα είναι το μέτρο της σοβαρότητας του προβλήματος του. Πολλοί ασθενείς αναφέρουν ότι το Σύνδρομο καταδυναστεύει τη ζωή τους, ενώ σε άλλους είναι φανερό ότι η διαταραχή τους έχει γίνει έμμονη ιδέα. Είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτονται μόλις ξυπνήσουν το πρωί και το τελευταίο πριν κοιμηθούν το βράδυ.

Μια νεαρή γυναίκα που ερχόταν για θεραπεία μου είπε κάπο­τε ότι «ήταν τρομοκρατημένη από τον πόνο». Ωστόσο, αποδείχθη­κε, κατά τη διάρκεια της συζήτησης μας, ότι στην πραγματικότητα ήταν τρομοκρατημένη με συναισθηματικής φύσης πράγματα κι ό­τι το σύνδρομο του πόνου της επέτρεπε να τα αποφεύγει.

Σύμφωνα με την εμπειρία μου, η δριμύτητα του πόνου στο σύ­νολο της, συμπεριλαμβανομένης της εμμονής, μας οδηγεί με ασφά­λεια να κατανοήσουμε τη σπουδαιότητα της υποκείμενης συναι­σθηματικής κατάστασης του ασθενούς. Και λέγοντας σπουδαιότη­τα, εννοώ το μέγεθος του θυμού και του άγχους που υποκρύπτεται και τη σοβαρότητα των τραυμάτων της παιδικής ηλικίας, τα οποία έχουν συμβάλει στην παρούσα ψυχολογική κατάσταση του ατό­μου. Οι άνθρωποι που κακοποιήθηκαν ως παιδιά, συναισθηματικά ή σωματικά, αλλά κυρίως σεξουαλικά, έχουν τεράστια αποθέματα άγχους και θυμού. Είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που σκέφτο­μαι όταν βλέπω κάποιον με ιδιαίτερα έντονο ΣΕΜ. Τα σωματικά συμπτώματα είναι το μέσον το οποίο τους βοηθά να χάσουν την ε­παφή με τα φοβερά, τρομακτικά και βαθιά θαμμένα συναισθήματα. Οι χαρακτηρισμοί που χρησιμοποιώ δεν είναι υπερβολικοί — υπάρ­χει μεγάλος φόβος και, πιθανόν, μεγάλη οργή που υποβόσκει μέσα τους, γεγονός που δεν τολμούν να παραδεχθούν. Αυτοί οι ασθενείς ομολογούν ότι καταλαβαίνουν γιατί δεν πρόκειται να απαλλαγούν από τον πόνο, καθώς, όποτε επιχειρούν να πλησιάσουν αυτά τα θαμμένα συναισθήματα, πανικοβάλλονται και σταματούν. Τέτοιου είδους περιπτώσεις απαιτούν οπωσδήποτε ψυχοθεραπεία ως μέρος του θεραπευτικού προγράμματος.

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΑΝΤΕΠΕΞΕΡΧΟΝΤΑΙ

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι άνθρωποι, οι οποίοι λόγω στρες ανα­πτύσσουν σωματικό πόνο, είναι αυτοί που συνήθως αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες της ζωής. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Εμφανίζουν ΣΕΜ, επειδή αντεπεξέρχονται σε υπερβολι­κό βαθμό. Για να το επιτύχουν αυτό πρέπει οπωσδήποτε να α­πωθήσουν εκείνα τα συναισθήματα που μπορεί να παρέμβουν και να αναστατώσουν τις δραστηριότητες τους. Το ΣΕΜ, λοιπόν, υπάρ­χει προκειμένου να διατηρεί απωθημένα αυτά τα συναισθήματα. Πρόσφατα, είδα έναν ασθενή, πολύ επιτυχημένο και ισχυρό επιχειρηματία, που μου είπε ότι του είναι αδύνατο να αρνηθεί κά­τι που του ζητούν οι φίλοι και οι οικογένεια του, διότι στη σκέψη του η άρνηση ισοδυναμεί με ήττα. Αντίθετα, η εκπλήρωση του αι­τήματος ήταν κάτι σαν νίκη, ανεξάρτητα από το συναισθηματικό κόστος που ενδεχομένως έπρεπε να καταβάλει. Ως άνθρωπος που αντεπεξέρχεται εξαιρετικά, είναι ο κατεξοχήν υποψήφιος να προ­σβληθεί από ΣΕΜ. Το παράδειγμα αυτό μας αποκαλύπτει μερικά ακόμα χαρακτηριστικά της ΣΕΜ προσωπικότητας: είναι η ανάγκη να σε αγαπούν, να σε θαυμάζουν, να σε σέβονται, η επιδίωξη της επιτυχίας και η έντονη ανταγωνιστικότητα. Τα καταφέρνουμε, αλ­λά πληρώνουμε το τίμημα — εξωτερικά είμαστε αξιοθαύμαστοι, ενώ κατά βάθος υποφέρουμε.

Η ΛΥΣΗ

Είναι το σημείο της θεραπευτικής διαδικασίας όπου ο ασθενής θα πει: «Εντάξει, γιατρέ, με πείσατε. Καταλαβαίνω γιατί πονάω. Τώρα, όμως, πώς μπορώ να αλλάξω την προσωπικότητα μου, να λύσω τα προβλήματα μου (κυρίως τα άλυτα, όπως την ενενηντά-χρονη μητέρα μου), να σταματήσω να παράγω θυμό και άγχος και να καταπιέζω τα συναισθήματα μου;».

Η αλήθεια είναι ότι στην προκειμένη περίπτωση η Μητέρα Φύση έχει φανεί ιδιαίτερα γενναιόδωρη, διότι δεν απαιτείται κα­μιά από αυτές τις δύσκολες μεταμορφώσεις, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τουλάχιστον. Βέβαια, ένας μικρός αριθμός ασθε­νών θα πρέπει να κάνει ψυχοθεραπεία για να θεραπευθεί, αλλά αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 5% του συνόλου. Οι υπόλοιποι θα γίνουν καλά, απλώς μαθαίνοντας τα πάντα για το ΣΕΜ και αλ­λάζοντας την αντίληψη τους για τη μέση τους. Ακούγεται απλό; Είναι απλό όσο και περίπλοκο!

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Η θεραπευτική μέθοδος που εφαρμόζω αναπτύχθηκε τα τελευ­ταία δεκαεπτά χρόνια και προέκυψε άμεσα από τη διαγνω­στική αρχή ότι τα σύνδρομα πόνου οφείλονται αποκλειστικά στην αλληλεπίδραση νου-σώματος. Από τη στιγμή που άρχισα να αντι­λαμβάνομαι ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει, η πρώτη αντίδραση μου ήταν να εξηγώ στον ασθενή αυτό που πίστευα. Ταυτόχρονα, συ­νιστούσα φυσιοθεραπεία σε όλους τους ασθενείς, όπως και προη­γουμένως, θεωρώντας ότι η συγκεκριμένη θεραπεία δεν μπορούσε να τους βλάψει, σε συνδυασμό δε με την πεποίθηση μου ότι υπεύ­θυνη για τα συμπτώματα ήταν η στέρηση οξυγόνου, θα μπορούσε ουσιαστικά να αποβεί ευεργετική. Έτσι, πρότεινα τις φυσιοθερα­πείες που αυξάνουν τοπικά την κυκλοφορία του αίματος.

Με την πάροδο του χρόνου, προέκυψε κάτι ενδιαφέρον. Ανακάλυψα ότι οι περισσότεροι από τους ασθενείς που παρου­σίαζαν βελτίωση ήταν εκείνοι που είχαν αποδεχτεί ότι ο πόνος τους οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες. Κάποιοι άλλοι που βελτιώθηκαν παρέμειναν μεν σκεπτικοί ως προς τη διάγνωση, αλλά ανταποκρίθηκαν καλά στη φυσιοθεραπεία. Ήταν, επίσης, φανερό ότι μερικοί φυσιοθεραπευτές ήταν αποτελεσματικότεροι από άλλους. Βάσει αυτών των παρατηρήσεων, κατέληξα σε δύο θεραπευτικά συμπεράσματα:

1. Ο σημαντικότερος θεραπευτικός παράγοντας είναι η επίγνω­ση του ασθενούς τι ακριβώς συμβαίνει. Με άλλα λόγια, η ίδια η πληροφορία που παρέχεται στον ασθενή αποτελεί την «πε­νικιλίνη» αυτής της πάθησης.

2. Η ανταπόκριση μερικών ασθενών στη φυσιοθεραπεία και/ή στον φυσιοθεραπευτή είναι αντίδραση πλασέμπο, δηλαδή η βελτίωση οφείλεται στην πεποίθηση του ασθενούς ότι θα βελτιωθεί. Το αποτέλεσμα αυτό είναι οπωσδήποτε θετικό και ευπρόσδεκτο, συνήθως όμως είναι προσωρινό. Ο δικός μας στόχος από την άλλη ήταν η πλήρης και μόνιμη θεραπεία.

Το θεραπευτικό πρόγραμμα στηρίζεται σε δύο άξονες:

1. Στην απόκτηση επίγνωσης, ή καλύτερα, ενόρασης από τον α­σθενή περί της φύσεως της διαταραχής.

2. Στη δράση του ασθενούς επί τη βάσει αυτής της επίγνωσης και συνεπακόλουθα στην αλλαγή της συμπεριφοράς του εγκε­φάλου.

• ΝΑ ΣΚΕΠΤΕΣΘΕ ΕΠΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΑΣΕΩΣ

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι κατ’ αρχάς πρέπει να μάθει κανείς όλα τα σχετικά με το ΣΕΜ, δηλαδή τι είναι εκείνο που στην πραγματικό­τητα προκαλεί τον πόνο και ποιο τμήμα του εγκεφάλου είναι υπεύ­θυνο — όλα αυτά αναλύθηκαν στο κεφάλαιο της φυσιολογίας και των εκδηλώσεων του ΣΕΜ. Έπειτα, πρέπει να κάνει μια ανασκόπη­ση της ψυχολογίας της διαταραχής, εστιάζοντας στο γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι στον δυτικό πολιτισμό τείνουμε να παράγουμε θυμό και άγχος κι ότι όσο πιο τελειομανείς και ψυχαναγκαστικοί είμαστε, τόσο περισσότερο άγχος και θυμό δημιουργούμε. Στη συνέχεια, πρέπει να καλλιεργήσει τη συνήθεια να «σκέπτεται ψυχολογικά» κι όχι οργανικά. Με άλλα λόγια, προτείνω στους α­σθενείς, μόλις αντιληφθούν τον πόνο, να στρέψουν την προσοχή τους έντονα και συνειδητά σε κάτι ψυχολογικό, όπως σε κάτι για το οποίο ανησυχούν, σε ένα χρόνιο οικογενειακό ή οικονομικό πρό­βλημα, σε κάτι που τους εκνευρίζει συχνά, ή σε οτιδήποτε άλλο υφίσταται σε ψυχολογικό επίπεδο. Με τον τρόπο αυτό στέλνεται μήνυμα στον εγκέφαλο ότι ο πόνος δεν τους εξαπατά πλέον. Όταν το μήνυμα φτάσει στο βάθος του νου, στο υποσυνείδητο, ο πόνος σταματά.

• ΜΙΛΗΣΤΕ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΣΑΣ

Πρόκειται για άλλη μια χρήσιμη στρατηγική, που ακούγεται ανόη­τη στην αρχή, έχει όμως μεγάλη αξία. Οι ασθενείς ενθαρρύνονται να μιλούν στον εγκέφαλο τους. Υπήρξαν πάρα πολλοί ασθενείς που μου ανέφεραν ότι το έκαναν μόνοι τους και είχαν πολύ κα­λά αποτελέσματα, ώστε, τώρα πλέον, το προτείνω ως μέρος της θεραπείας, ανεξάρτητα αν ο ασθενής διακατέχεται από το επίμο­νο αίσθημα ότι πρόκειται για ανοησία. Αυτό που πραγματικά συμ­βαίνει είναι ότι με τον τρόπο αυτό αναλαμβάνουν συνειδητά τον έλεγχο της κατάστασης, αντί να αισθάνονται αβοήθητα, τρομαγ­μένα θύματα, κάτι τόσο συνηθισμένο στους ανθρώπους που υ­ποφέρουν από ΣΕΜ. Ο ασθενής λέει στον εγκέφαλο του ότι δεν πρόκειται να ανεχτεί αυτή την κατάσταση, η θέληση του ισχυρο­ποιείται — και το κόλπο πετυχαίνει. Κάποιοι ασθενείς αναφέρουν ότι μπορούν πραγματικά να αναστείλουν ένα επεισόδιο πόνου με αυτό τον τρόπο.

• ΕΠΙΣΤΡΕΨΤΕ ΣΤΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΑΣ

Ίσως το πιο σημαντικό (αλλά και το πιο δύσκολο) που πρέπει να κάνει ο ασθενής είναι να επιστρέψει σε όλες του τις σωματικές δραστηριότητες, ακόμα και τις πιο έντονες. Αυτό σημαίνει ότι πρέ­πει να ξεπεράσει τον φόβο του και να αρχίσει ξανά να σκύβει, να σηκώνει βάρη, να τρέχει, να αθλείται και, γενικότερα, να κάνει κάθε συνηθισμένη καθημερινή δραστηριότητα. Επίσης, σημαίνει ότι πρέπει να ξεχάσει όλες τις ανοησίες για τον «σωστό τρόπο» με τον οποίο υποτίθεται ότι πρέπει να σκύβει, να σηκώνει βάρη, να κάθεται, να στέκεται, να ξαπλώνει, να κολυμπάει, να διαλέγει τη σωστή καρέκλα ή το σωστό στρώμα, τα κατάλληλα παπούτσια, τον κατάλληλο κορσέ ή το κατάλληλο κολάρο και τόσες άλλες λεπτομέ­ρειες, οι οποίες δεν είναι τίποτα άλλο από ιατρική μυθολογία.

Οι διάφορες ιατρικές οδηγίες που αφορούν στη μέση, και προ­έρχονται από τον μεσαιωνικό τρόπο σκέψης, που οδήγησε στην πεποίθηση ότι ο πόνος αυτής της περιοχής οφείλεται σε δομικές βλάβες και τραυματισμούς, κατάφεραν να δημιουργήσουν στις ΗΠΑ ένα στρατό εν μέρει ανάπηρων ανθρώπων. Παρ’ ότι είναι συχνά δύσκολο, κάθε ασθενής πρέπει να αντιμετωπίσει τον φό­βο του και να επιστρέψει πλήρως στις φυσιολογικές, σωματικές του δραστηριότητες. Και πρέπει να το κάνει αυτό, όχι μόνο για να ξαναγίνει φυσιολογικός άνθρωπος (αν και αυτός ο λόγος είναι αρκετός από οργανικής και ψυχολογικής απόψεως), αλλά για να απαλλαγεί από το φόβο της σωματικής δραστηριότητας, που δια­τηρεί την προσήλωση του μυαλού στο σώμα αποτελεσματικότερα απ’ ότι ο πόνος. Ο στόχος του ΣΕΜ είναι να αποσπά τον νου από τα συναισθήματα. Όπως είπε κάποτε ο 8ηοορν, αυτός ο μεγάλος σύγχρονος φιλόσοφος: «Τίποτα δεν είναι ικανότερο να σε κρατή­σει μακριά από τα συναισθηματικά σου προβλήματα, από έναν μικρό σωματικό πόνο.»

• ΔΙΑΚΟΨΤΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Άλλη μια ουσιαστική κίνηση του ασθενούς, που συμβάλλει στην πλήρη θεραπεία, είναι η εγκατάλειψη κάθε μορφής σωματικής θεραπείας. Φαντασθείτε ότι και εγώ ο ίδιος εξακολουθούσα να συστήνω στους ασθενείς μου φυσιοθεραπεία, δώδεκα με δεκα­τρία χρόνια αφότου κατέληξα στη διάγνωση ΣΕΜ. Τόσο μου πή­ρε να αποδεσμευτώ από εκείνα που είχα διδαχθεί. Θεωρητικά, η φυσιοθεραπεία έρχεται σε αντίθεση με τον μόνο τρόπο που έχουμε βρει μέχρι στιγμής για να θεραπεύσουμε το πρόβλημα, που είναι η κατανόηση της διαδικασίας από τον ασθενή και η συ­νεπακόλουθη ακύρωση της εκεί όπου ξεκινά, δηλαδή στον νου. Επιπλέον, μερικοί ασθενείς πιστεύοντας ότι η φυσιοθεραπεία (ή ο φυσιοθεραπευτής) θα τους βοηθήσει, ανακουφίζονται προσωρινά (πλασέμπο), αλλά δυστυχώς, αργά ή γρήγορα, το πρόβλημα θα επανέλθει. Ο ασθενής πρέπει να αποκηρύξει κάθε οργανική εξήγηση, είτε για τον πόνο είτε για τη θεραπεία, διαφο­ρετικά τα συμπτώματα θα επιμείνουν. Οι χειρισμοί του φυσιοθε­ραπευτή, οι διαθερμίες, το μασάζ, οι ασκήσεις και ο βελονισμός, όλα προϋποθέτουν κάποια σωματική διαταραχή, που μπορεί να θεραπευθεί με τα αντίστοιχα μέσα. Αν ο ασθενής δεν απαλλαγεί από όλη αυτή τη συλλογιστική, ο πόνος και τα άλλα συμπτώματα δεν θα υποχωρήσουν.

ΟΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ

Πρόκειται για μια σημαντική στρατηγική, αλλά πρέπει να αποφύ­γουμε την μετατροπή της σε τελετουργία. Δίνουμε στους ασθενείς μια λίστα με δώδεκα σκέψεις-κλειδιά και τους προτείνουμε να κά­θονται ήρεμα και με ησυχία τουλάχιστον μία φορά την ημέρα για δεκαπέντε λεπτά και να τις διαβάζουν. Τις ονομάσαμε «Καθημερι­νές Υπομνήσεις».

1) Ο πόνος οφείλεται στο ΣΕΜ, όχι σε κάποια οργανική ανωμα­λία.

2) Η αιτία του πόνου είναι η ήπια έλλειψη οξυγόνου.

3) Το ΣΕΜ είναι μια ακίνδυνη κατάσταση, που προκαλείται από τα καταπιεσμένα μου συναισθήματα.

4) Το κυριότερο συναίσθημα είναι ο απωθημένος θυμός μου.

5) Το ΣΕΜ υπάρχει μόνο για να αποσπά την προσοχή μου από τα συναισθήματα μου.

6) Εφόσον δεν υπάρχει οργανικό πρόβλημα, δεν έχω να φοβά­μαι τίποτα.

7) Επομένως, η σωματική δραστηριότητα δεν είναι επικίνδυνη.

8) Πρέπει να επιστρέψω σε όλες τις φυσιολογικές σωματικές δραστηριότητες μου.

9) Δεν θα ανησυχώ ούτε θα τρομοκρατούμαι από τον πόνο.

10) Θα στρέψω την προσοχή μου στα συναισθηματικά ζητήματα και όχι στον πόνο.

11) Θα έχω τον έλεγχο εγώ — όχι το υποσυνείδητο μου.

12) Πρέπει να σκέφτομαι διαρκώς την ψυχολογία και όχι το σώ­μα μου.

Στο τέλος της δεύτερης διάλεξης-συζήτησης, υποθέτουμε ότι όλες οι πληροφορίες σχετικά με το ΣΕΜ έχουν γίνει διανοητικά αποδεκτές. Έπειτα, παρακινούμε τους ασθενείς να δώσουν την ευκαιρία στις πληροφορίες αυτές να ενοποιηθούν, να «ενσωματωθούν», δη­λαδή να γίνουν αποδεκτές σε υποσυνείδητο επίπεδο. Η συνειδητή αποδοχή, αν και σημαντική ως πρώτο βήμα, δεν είναι αρκετή να ακυρώσει το ΣΕΜ. Οι ασθενείς καλούνται να προσπαθήσουν για δύο έως τέσσερις εβδομάδες κι έπειτα να επικοινωνήσουν πάλι μα­ζί μου, αν δεν έχουν σημειώσει κάποια αξιόλογη πρόοδο. Σε αυτή την περίπτωση, κανονίζουμε είτε μία συνάντηση στο ιατρείο μου είτε —συχνότερα— τη συμμετοχή τους σε μια ολιγομελή ομάδα α­σθενών, οι οποίοι επίσης έχουν μικρή ή καθόλου πρόοδο, ή τέλος μια συνάντηση με ασθενείς που παρουσίασαν επεισόδια πόνου, μήνες ή χρόνια μετά τη θεραπεία τους. Ο σκοπός αυτών των συ­ναντήσεων είναι να αποκαλυφθεί ο λόγος της επανεμφάνισης του πόνου ή της έλλειψης προόδου.”

Εάν λοιπόν δεν μπορείτε να αποκαλύψετε οι ίδιοι τον λόγο της επανεμφάνισης του πόνου ή της έλλειψης πρόδου απευθυνθείτε στον ανάλογο επαγγελματία που πιστεύετε ότι μπορεί να σας βοηθήσει να επιτύχετε τον σκοπό αυτόν. Η ουσία όμως είναι ότι όλα είναι στο χέρι σας, για την ακρίβεια, στο μυαλό σας!