Η ελληνική οικονομική κρίση

 Ο προάγγελος του πρώτου παγκόσμιου οικονομικού πολέμου 

Ο Feldstein το 1997 στο άρθρο του EMU and International Conflict είχε τονίσει ότι εάν η Οικονομική και Νομισματική Ένωση προχωρήσει και εν τέλει οδηγήσει σε μία πολιτική ένωση τότε ο κόσμος μπορεί να μην είναι ασφαλέστερος αφού τα συμφέροντα της νέας ανεξάρτητης ευρωπαϊκής πολιτικής δύναμης μπορεί να συγκρούονται με αυτά της Αμερικής.

 Όμως σχεδόν 15 χρόνια μετά το άρθρο του Feldstein στο Foreign Affairs οι προφητείες του δεν φαίνεται να επιβεβαιώνονται. Αυτό το άρθρο σκοπεύει να παρουσιάσει την ελληνική κρίση σαν ένα μέρος μιας μελλοντικής δυτικής κρίσης και να αναλύσει εν τάχει τις πιο σημαντικές πτυχές της. Κάτω από αυτά τα πλαίσια η ευρωπαϊκή και η αμερικάνικη πλευρά φαίνεται να ταυτίζονται και να υπερασπίζονται η μία την άλλη απέναντι στο πραγματικό εχθρό.

Στα δύο προηγούμενα άρθρα μου είχα αναπτύξει πρώτον για ποιους λόγους η Ελλάδα δεν μπορεί να επιβιώσει μέσα στα πλαίσια της ευρωζώνης, λόγοι που αφορούσαν μια σειρά από οικονομικές, πολιτικές και θεσμικές αδυναμίες της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης, αδυναμίες που ουδέποτε οι ισχυροί της Ευρώπης πήραν στα σοβαρά, εξαιτίας ίσως και των δικών τους συμφερόντων, και δεύτερον για ποιους λόγους η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα αφήσει την Ελλάδα να βγει εκτός της Ευρωζώνης. Σχεδόν λίγο καιρό μετά από αυτές τις δημοσιεύσεις έχει αρχίσει ευτυχώς και στην Ελλάδα η συζήτηση των αδυναμιών που παρουσιάζει η ευρωπαϊκή οικονομική διακυβέρνηση. Όμως στόχος αυτού εδώ του άρθρου είναι να προχωρήσει την συζήτηση ένα βήμα πιο μακριά.

Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα παρουσιάζει ένα τεράστιο δημόσιο χρέος και ένα εξίσου τεράστιο δημόσιο έλλειμμα. Όμως εξίσου τεράστια χρέη και ελλείμματα παρουσιάζουν όχι μόνο η Ισπανία, η Πορτογαλία αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μελετώντας κανείς πιο κριτικά θα κατανοήσει ότι ακόμα και η Μεγάλη Βρετανία αλλά και η ίδια η Αμερική δεν βρίσκονται σε καλύτερη θέση. Και εδώ παρουσιάζεται το πρώτο παράδοξο. Για ποιους λόγους γίνεται τόσος ντόρος για το ελληνικό πρόβλημα όταν οι κύριες καπιταλιστικές δυνάμεις βρίσκονται στην ίδια ακριβώς κατάσταση? Η ελληνική περίπτωση φαίνεται να είναι απλά η αρχή των δυσμενών συνθηκών που θα βρεθούν πολλές άλλες χώρες στο μέλλον.  Μελετώντας λίγο καλύτερα τα δεδομένα θα μπορούσαμε να βγάλουμε το συμπέρασμα πως εν τέλει τα δημόσια χρέη και τα ελλείμματα είναι αποτέλεσμα όχι τόσο των ανορθολογικών εγχώριων πολιτικών διαδικασιών αλλά της ανταγωνιστικότητας σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι τα ελληνικά ελλείμματα και χρέη συνδέονται με τα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών καθώς και στο εμπορικό ισοζύγιο. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί ότι ισχύει και για την περίπτωση των άλλων ευρωπαϊκών περιφερειακών χωρών. Για αυτό ακριβώς τον λόγο ήδη από την δευτέρα το Eurogroup θα εντάξει τα προβλήματα του χρέους στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες στο επίπεδο της ευρωζώνης.

Πέρα όμως από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να ενδιαφέρονται ίσως και σε μεγαλύτερο βαθμό για την επίλυση του ελληνικού χρέους από οποιονδήποτε άλλο. Δεν είναι τυχαίες άλλωστε οι παρεμβάσεις που ασκούν εδώ και πολύ καιρό στο ελληνικό πολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι και οι οποίες επιβεβαιώνονται από τα διάφορα δημοσιεύματα. Μάλιστα αυτές οι παρεμβάσεις δεν τονίζουν μόνο την αναγκαιότητα της για την επίλυση του ελληνικού προβλήματος άλλα συνδυάζουν άμεσα το ελληνικό με το αμερικανικό πρόβλημα του χρέους. Για αυτό το λόγο ο Έλληνας πρωθυπουργός τον πρώτο που παίρνει τηλέφωνο είναι τον αμερικανό συνάδελφο του και ο οποίος πιέζει από την πλευρά του την ευρωπαϊκή πλευρά για να επέλθουν οι διάφορες συμφωνίες σταθεροποίησης. Εν μέρει δηλαδή θα μπορούσε να ειπωθεί τον τελευταίο καιρό η ευρωπαϊκή και η αμερικανική πλευρά συσπειρώνονται γύρω από ελληνικό πρόβλημα και προωθούν λύσεις οι οποίες δεν είναι μόνο ζωτικές για τα συμφέροντα όλων των δυτικών δυνάμεων αλλά βασίζονται και στις αρχές της ενδυνάμωσης των σχέσεων και της συνεργασίας.  Σχεδόν 15 δηλαδή χρόνια μετά το άρθρο του Feldstein δεν φαίνεται να έχει αναπτυχθεί η τόσο πολυσυζητημένη διαμάχη ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Αμερική.

Από πού όμως πηγάζει αυτή η τρέχουσα σύσφιξη των σχέσεων ανάμεσα στην αμερικανική και ευρωπαϊκή πλευρά? Η απάντηση βρίσκεται στον λεγόμενο εξ ανατολών κίνδυνο. Ο εξ ανατολών κίνδυνος δεν είναι όμως η Τουρκία αλλά μια πολύ μεγαλύτερη δύναμη, η Κίνα. Εδώ και πολλά  χρόνια έχει αρχίσει σιγά σιγά να αναπτύσσεται η συζήτηση για τον ρόλο που θα παίξει και παίζει ήδη στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις και στην παγκόσμια πολιτική οικονομία. Η αμερικανική πλευρά τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πολύ ευάλωτη σε μια σειρά από θέματα που συνδέονται μεταξύ τους. Αυτά είναι το ύψος της συναλλαγματικής ισοτιμίας, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το εμπορικό ισοζύγιο  καθώς και το δημόσιο χρέος και το έλλειμμα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης πως ο μεγαλύτερος οφειλέτης στον κόσμο είναι η Αμερική. Εάν σε αυτά προσθέσουμε και τα διάφορα προβλήματα στο ευρωπαϊκό επίπεδο τότε δεν είναι τυχαίο το γεγονός γιατί η αμερικανική και η ευρωπαϊκή πλευρά συσπειρώνονται για να αντιμετωπίσουν τον μεγαλύτερο οικονομικό κίνδυνο που έχει αναπτυχτεί την τελευταία χιλιετία. Οι οικονομίες των χωρών τους αρχίζουν να νοιώθουν τα οικονομικά σημάδια του πολέμου που έχει ήδη αρχίσει. Η ελληνική και η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση είναι ένα περιφερειακό οικονομικό φαινόμενο που αναπτύσσεται σε μια τελείως ατελή οικονομική και νομισματική ένωση όμως σε παγκόσμιο επίπεδο εντάσσονται σαν ένα αποτέλεσμα του παγκόσμιου οικονομικού πολέμου. Τα επόμενα χρόνια αυτός ο πόλεμος θα γίνει πιο προφανής και πιο ξεκάθαρος.

Με βάση τα παραπάνω η παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη αφού η παγκόσμια οικονομική σύγκρουση έχει ήδη αρχίσει. Η ελληνική κρίση είναι ο προ-άγγελος αυτού του πολέμου. Τα ίδια προβλήματα θα αρχίσουν να αντιμετωπίζουν και άλλες χώρες στα επόμενα χρόνια. Η διαφορά της ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας της Κίνας δεν είναι μόνο προφανής αλλά και ανεπανάληπτη σε σχέση με όλες τις άλλες δυτικές οικονομίες που παρουσιάζονται ευάλωτες και ανίκανες να αντιδράσουν.  Ο Feldstein έπεσε έξω στην πρόβλεψη αφού οι δύο πλευρές αντί να συγκρούονται φαίνεται να προετοιμάζονται από κοινού για ένα μεγαλύτερο παγκόσμιο οικονομικό πόλεμο. Αυτός ο πόλεμος δεν είναι όμως  ο πόλεμος των πολιτισμών. Είναι ο πόλεμος της παγκόσμιας επικράτησης, πόλεμος οικονομικής κυριαρχίας και ηγεμονίας. Η αμερικανική και ευρωπαϊκή πλευρά το γνωρίζουν και θα κάνουν τα πάντα για να μην χάσουν τα κεκτημένα τους. Το γεγονός όμως είναι ένα ο πρώτος παγκόσμιος οικονομικός πόλεμος έχει ήδη αρχίσει.