Περιμένοντας τους βαρβάρους… ή το Μπαρμπαρός

Του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΑΠΑΛΟΥΚΑ* 

Ενώ η κοινή γνώμη ασχολείται με τις προκλήσεις των πλεούμενων στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) διαπιστώνουμε την αέναη ανεπάρκεια της ελληνικής και κυπριακής εξωτερικής πολιτικής, να εμμένει και να επαναλαμβάνει το γνωστό ατόπημα της απλής αναχαίτισης κινήσεων ενάντια στα ελληνικά συμφέροντα. 

Παρ’ όλες τις τιτάνιες προσπάθειες που κάποιοι φιλότιμα καταβάλλουν, με το να εμμένουμε απλά σε φραστική καταδίκη και κατευνασμό, οδηγούμαστε στο γνωστό Σισύφειο μαρτύριο. Οι πρόσφατες τουρκικές κινήσεις και οι αντιδράσεις πανικού που ακολούθησαν από τους εκπροσώπους μας σε Βρυξέλλες και Ουάσινγκτον, για εξασφάλιση καλύτερων δηλώσεων από εταίρους (στρατηγικούς και μη) δεν μπορούν να μας αφήνουν ήσυχους. 

Η αποτυχία της εμπλοκής των υπόλοιπων τεσσάρων, για την ώρα, παικτών (Ισραήλ, Αιγύπτου, Ελλάδας, Λιβάνου) μέσω ενός αποτελεσματικού Midstream Plan που να διασυνδέει τα συμφέροντα των τεσσάρων σε τέτοιο βαθμό, ώστε κάθε εξωτερική αποσταθεροποίηση να θεωρείται απειλή και έτσι να αντιμετωπίζεται από κοινού, είναι εμφανής και πρέπει να μας προβληματίσει. Η αδράνεια που επέδειξε το ελληνικό ΥΠΕΞ για τη δημιουργία από κοινού με το Ισραήλ ενός τερματικού στο Βασιλικό, όταν το πρότεινε ο Νετανιάχου και η εμμονή του ΥΠΕΚΑ για τον γνωστό υποθαλάσσιο αγωγό μάς έφερε δυστυχώς στο σημείο που βρισκόμαστε τώρα. Η Τριμερής συνάντηση στις 9 Νοεμβρίου 2014 στην Αίγυπτο μεταξύ Σίσι-Αναστασιάδη-Σαμαρά αποτελεί μοναδική ευκαιρία αναδίπλωσης και ουσιαστικής «αντεπίθεσης» μακριά από πολεμοκαπηλικούς αφορισμούς και λοιπές γνωστές φοβίες. 

H νορβηγική…«ασθένεια» που έπληξε τις εξελίξεις των υδρογονανθράκων στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια οδήγησε τελικά σε μια αναδιάρθρωση της Κρατικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων Κύπρου (ΚΡΕΤΥΚ) σε μια μάλλον πιο ευέλικτη, αλλά βαθιά πολιτικοποιημένη «ιδιωτική» εταιρεία (ΕΥΚ). Αυτή η εξέλιξη κράτησε, για παρατεταμένο διάστημα, δέσμιο το μέλλον του κυπριακού φυσικού αερίου σε ένα δίλημμα μεταξύ ενός χερσαίου σταθμού υγροποίησης ή ενός αγωγού προς την Τουρκία. 

Η σχετική κωλυσιεργία που παρατηρήθηκε στο νησί μετά την ανάληψη της εξουσίας από τη νέα κυβέρνηση, οδήγησε το εκτελεστικό συμβούλιο της ΚΡΕΤΥΚ «σε παραίτηση», παραγκωνίζοντας ανθρώπους με τεράστια εμπειρία και συνεισφορά στον τομέα. Η διάδοχη ηγεσία χρειάστηκε κάποιο σημαντικό αλλά και κρίσιμο χρόνο (τη στιγμή που κλείνονταν σημαντικές συμφωνίες μεταξύ γειτόνων) να μάθει τα βασικά των νόμων του ενεργειακού παιχνιδιού και οδήγησε στον διορισμό ενός upstream προσανατολισμένου μη εκτελεστικού συμβουλίου (!) και με ελάχιστη εμπειρία σε θέματα mid-stream. Σημειώνεται ότι η Κύπρος, σε αντίθεση με το γειτονικό προπορευόμενο Ισραήλ, συμμετέχει μέσω Production Sharing Contracts (PSCs) που έχει υπογράψει η Κυπριακή Δημοκρατία με τις ανάδοχες εταιρείες και στο εμπορικό μέρος της προώθησης του φυσικού της αερίου. Πώς ένα διοικητικό συμβούλιο ανάλογο των ταλαίπωρων ημικρατικών οργανισμών, θα συνέρχεται και πότε, για να καθορίζει στρατηγική σε ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο περιβάλλον, όπως είναι ο χώρος της ενέργειας, ώστε από τη μια να συμπλέει με τα αντίστοιχα συμβούλια των κολοσσιαίων εταιρειών και μαζί να εκπροσωπούν τα συμφέροντα της σύμπραξης, χωρίς από την άλλη να ζημιώνεται η Κυπριακή Δημοκρατία; Όπως διαφαίνεται, λόγω της δικής μας αδράνειας, θα κληθεί η τελευταία να αποδεχτεί, ως ουραγός των εξελίξεων, το πλάνο των εταιρειών , όπως αυτές θα το προτείνουν. 

Από την άλλη, η επίσκεψη του αντιπροέδρου των Η.Π.Α. κ. Biden στο νησί, για να διευκολύνει τον νέο γύρο συνομιλιών για το Κυπριακό, θεωρήθηκε ως μια τεράστιας σημασίας στρατηγική κίνηση των ευρύτερων αμερικανικών ενδιαφερόντων για χρησιμοποίηση της Κύπρου ως κόμβου περιφερειακής σταθερότητας και ασφάλειας των υπόλοιπων παιχτών της ανατολικής Μεσογείου. Αρχικά του Ισραήλ και της Αιγύπτου, προσεχώς της Ελλάδας και με προϋποθέσεις του Λιβάνου, της Συρίας και ενδεχομένως και της Τουρκίας. Η επίσκεψη αυτή επισφραγίστηκε με τις ιδιαίτερα επιτυχείς συναντήσεις του Προέδρου Αναστασιάδη με τον Πρόεδρο της Αιγύπτου Σίσι και τον Πρωθυπουργό του Λιβάνου Σαλάμ στο περιθώριο της Γενικής Συνελεύσεως του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, όπως και των κ. Βενιζέλου, Κασουλίδη και Shoukry στα Γραφεία της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στη Νέα Υόρκη, με αποκορύφωμα τη συμφωνία για την επικείμενη Τριμερή συνάντηση Λευκωσίας – Αθήνας – Καΐρου. 

Ενώ η Κύπρος βρισκόταν μουδιασμένη μεταξύ αγωγού και χερσαίου τερματικού και με το υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας, Τουρισμού και… Ενέργειας να μην μπορεί να κάνει κάτι περισσότερο από το απλώς να παροτρύνει την ΕΝΙ να προβεί στις διερευνητικές της γεωτρήσεις, 3 μήνες νωρίτερα απ’ ό,τι είχε αρχικά συμφωνηθεί, επιτέλους ανακαλύπτει με σημαντική αργοπορία τη δυναμική της Αιγύπτου (μέσω της BG). Το αν θα χρειαστεί να «αποχαιρετήσουμε την Αλεξάνδρεια», θα διαφανεί στην Τριμερή συνάντηση. Τα τερματικά της Damietta και Idku φαίνεται να έχουν δεσμευτεί από τις κοινοπραξίες των Tamar και Leviathan και τη συμφωνία BG-BP αφήνοντας διαθέσιμο μόνο 1,5 μετρικό μεγατόνο που δεν δικαιολογεί την κατασκευή αγωγού από Κύπρο προς Αίγυπτο. Η Ελλάδα και η Αίγυπτος πρέπει να φτάσουν σε συμφωνία οριοθέτησης χωρίς ανακήρυξη ΑΟΖ και η Κύπρος με πρόσχημα την πώληση αερίου στην Αίγυπτο πρέπει να διασυνδεθεί άμεσα με το Τερματικό Idku ενεργοποιώντας την επιλογή «tolling». 

Ωστόσο, ενώ οι κυπριακές πολιτικές δυνάμεις είναι απασχολημένες με το Κυπριακό, το Τραπεζικό, άλλα μικροπολιτικά τους ζητήματα και τώρα με την προστασία της Α.Ο.Ζ., η αγορά προτίθεται να τιμωρήσει τις τεράστιες καθυστερήσεις που δημιουργήθηκαν από αναποτελεσματικές και πολλές φορές διακομματικές ηγεσίες. Η κακώς υπερπροβεβλημένη ανάγκη συγκέντρωσης περισσότερου αερίου στα υπάρχοντα αποθέματα της Αφροδίτης, για την «επιβίωση» του όχι αδίκως… ιερο-αγελαδοποιημένου χερσαίου τερματικού και η έντονη κινητικότητα για μια τελική διευθέτηση του κυπριακού συνέτειναν στη σημερινή κατάσταση. Η αδικαιολόγητα μεγάλη καθυστέρηση που προκλήθηκε από την αναδιάρθρωση και πολιτικοποίηση της ΚΡΕΤΥΚ, ο εξαιρετικά περιορισμένος αριθμός ατόμων στο νησί με αξιοπρεπή τεχνογνωσία στους υδρογονάνθρακες και ο πολιτικός παραγκωνισμός τους, το «midstreammyopia» της σημερινής ηγεσίας που αναλώνεται κάποιες φορές σε πολιτικές Ενέργειας και Τουρισμού(!), με τους λήπτες των αποφάσεων να δρομολογούν εξελίξεις μετά από ακροάσεις διαφόρων συμβούλων και «σοφών» με συνεπακόλουθο την απώλεια και άλλου χρόνου, αναμένεται να επιφέρουν μέτρια αποτελέσματα τα επόμενα 10 χρόνια. 

Απαιτούνται γρήγορες αποφάσεις και όχι πενταετίας 

Η δυναμική της αγοράς αλλάζει συνεχώς και κανένας στο νησί δεν φαίνεται να παρακολουθεί στενά αυτές τις παγκόσμιες μεταβολές της αγοράς. Το κυπριακό φυσικό αέριο θα πωληθεί σε πολύ κατώτερες τιμές, καταλήγοντας μόνο στα τερματικά της Ευρώπης (ίσως με κάποια καλά συμβόλαια μόνο τα πρώτα χρόνια), η λύση FLNG (2016 πρώτη εξαγωγή ΥΦΑ από το Prelude της Shell- 3,6mpta) η οποία λόγω της αδικαιολόγητης αδράνειας θα προταθεί ως μονόδρομος, θα αποδίδει κυρίως μέσω φόρων και όχι νέων θέσεων εργασίας και προσέλκυσης επενδύσεων downstream. To Συμπιεσμένο, δε, Φυσικό Αέριο (CNG) θα εξυπηρετεί απλώς γεωπολιτικές επιδιώξεις και όχι την εκμετάλλευση των ελκυστικότερων αγορών και συνεπώς την εξυπηρέτηση των αναγκών της καταχρεωμένης οικονομίας του νησιού. 

Επομένως, οι σοβαροί ενεργειακοί παίκτες του σήμερα πρέπει να διαθέτουν μακροπρόθεσμο όραμα, να δρουν γρήγορα και να λαμβάνουν αποφάσεις όχι… πενταετίας. Αποφάσεις που θα βασίζονται σε σωστά προσδιορισμένα και υπολογισμένα ρίσκα και θα λαμβάνονται με γνώμονα πάντοτε τις ανάγκες της ραγδαίως μεταβαλλόμενης αγοράς. Αυτοί οι παίκτες θα είναι που θα καταφέρουν να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στον καινούριο γύρο του ενεργειακού παιχνιδιού, χρησιμοποιώντας την ενέργεια ως τον ούριο άνεμο στα πανιά των εθνικών ή κρατικών τους επιδιώξεων. 

* Ο Κωνσταντίνος Παπαλουκάς (ΜEng,MBA) ειδικεύεται σε θέματα Ενεργειακής Πολιτικής και Ασφάλειας στο Harvard Kennedy School of Government (MPA2015 Candidate).